Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1998, Side 64

Hildur Einarsdóttir
Starfsmat gegn launamisrétti kynja

á Ríkíssoítölum
/
Akveðið hefur verið að gera tilraun
með framkvæmd kynhlutlauss
starfsmats hjá Ríkisspítölum. Skoðuð
verða nokkur hefðbundin störf kven-
na annars vegar og hefðbundin störf
karla hins vegar. Verkefnið er í þessu
skyni afmarkað við tvö svið Ríkisspít-
ala, þ.e. lyflækningasvið og tækni-
og rekstrarsvið. Metin verða 16 ólík
störf/starfsheiti á þessum tveimur svið-
um. Vinna við verkefnið er hafin og
er stefnt að verklokum næsta sumar.
Aðdragandi að verkefninu er að í
mars 1995 skipaði félagsmálaráðu-
neytið starfshóp til að safna upplýs-
ingum um notkun starfsmats til að
draga úr launamun kynjanna. Síðar
lagði starfshópurinn til að gerð yrði
tilraun til að nota starfsmatskerfi sem
sænska vinnumálastofnunin (Arbets-
livsinstitutet) hefur verið með í smíð-
um síðustu misseri. Þetta er s.k.
kynhlutlaust starfsmatskerfi sem
þýðir einfaldlega að það uppfyllir skil-
yrði um að lýsa jafnt starfsþáttum
sem eru einkennandi fyrir hefðbundin
störf kvenna líkt og karla. Óskað var
eftir því að Ríkisspítalar tækju þátt í
tilraunaverkefninu og jafnframt var
óskað eftir þátttöku tveggja stofnana
hjá Reykjavíkurborg, þ.e. Hitaveitu
Reykjavíkur og Félagsmálastofnun
Reykjavíkurborgar. Stjórnendur þess-
arra stofnana féllust á að taka þátt í
verkefninu. Vinna við verkefnið er
hafin hjá Ríkisspítölum og hjá Hita-
veitunni og Félagsmálastofnun.
Hvað er starfsmat?
Allar launaákvarðanir fela í sér eins
konar mat á verðmæti starfa, stun-
dum án þess að forsendur matsins
séu Ijósar. Starfsmat er leið til þess
að meta innihald og þar með verð-
mæti starfa á samræmdan hátt,
samkvæmt stöðluðu kerfi. Mikilvægt
er að hafa í huga að með starfsmati
er aðeins lagt mat á innihald starfa,
þ.e. hvaða kröfur starfsmenn þurfa
að uppfylla til að sinna tilteknu starfi
á viðunandi hátt. Skrifaðar eru ná-
kvæmar starfslýsingar fyrir afmörkuð
störf/starfsheiti og greint lið fyrir lið
hvað felst í hverju starfi fyrir sig. Ekki
er lagt mat á einstaka starfsmenn,
frammistöðu þeirra eða einstaklings-
bundna hæfileika.
64
Sömu laun fyrir jafnverð-
mæt og sambærileg störf
Samkvæmt jafnréttislögum ber að
greiða körlum og konum jöfn laun og
tryggja þeim sömu kjör fyrir jafnverð-
mæt og sambærileg störf. Hingað til
hefur ekki verið skýrt hvernig eigi að
meta hvort ólík störf séu sambærileg
og jafnverðmæt og því hefur verið
vandkvæðum bundið að fylgja þes-
sum ákvæðum jafnréttislaganna.
Einn af meginkostum starfsmats er
sá að með því er mögulegt að bera
saman störf þótt þau séu mjög ólík.
Metið er á kerfisbundinn hátt hvaða
kunnáttu og færni þarf til að sinna
viðkomandi starfi, hvers konar
ábyrgð starfið felur í sér, lagt er mat
á líkamlega og andlega áreynslu sem
starfið krefst af þeim sem sinna því
og eins er lagt mat á vinnuaðstæður
og starfsumhverfi. Öll störf eru metin
á sama hátt og skoðaðir nákvæmlega
sömu þættir í hverju starfi.
Tilgangur og markmið
starfsmatsverkefnisins
Það skal tekið skýrt fram að starfs-
matsverkefnið sem hér um ræðir er
unnið í tilraunaskyni og fyrst og
fremst ætlað að draga ýmsan lær-
dóm af notkun starfsmats og skoða
kosti þess og galla. Niðurstöður
starfsmatsins verða ekki tengdar
gildandi kjarasamningum. í grófum
dráttum eru markmið verkefnisins
eftirfarandi:
• Að bera saman hefðbundin
kvenna- og karlastörf til að sjá
hvort kynhlutlaust starfsmat dragi
fram þætti í hefðbundnum kvenna-
störfum sem hingað til hafa verið
vanmetnir.
• Fá reynslu af notkun starfsmats til
að raða störfum innbyrðis innan
fyrirtækja/stofnana.
• Aðlaga kynhlutlaust starfsmatskerfi
íslenskum aðstæðum.
• Kynna þessa aðferð hér á landi við
að raða störfum innbyrðis.
Starfsmat- endurskoðun
gamalla gilda
Það er mikilvægt að starfsmat sé
unnið í góðu samstarfi atvinnu-
rekenda/stjórnenda starfsfólks og
stéttarfélaga starfsfólks þar sem
matið fer fram. Vel heppnað starfs-
mat byggist á því að þeir sem taka
þátt í því séu reiðubúnir að endur-
skoða ríkjandi gildismat og varpa
fyrir róða hugsanlegum fordómum
um störf og mikilvægi þeirra.
Nánari upplýsingar um
starfsmatskerfi veitir
Margrét Erlendsdóttir,
verkefnisstjóri,
félagsmálaráðuneytinu,
sími 560-9121.
Starfsmat og frammi-
stöðumat í nýju
launakerfi
Skýrsla til miðstjórnar Bandalags
háskólamanna.
Höfundar: Birgir Björn Sigurðsson
og Vigdís Jónsdóttir
Útgefandi: BHM 1997
í skýrslunni eru settar fram
hugmyndir um hvernig hagnýta
má starfsmat og frammistöðumat
við launaákvarðanir í nýju launa-
kerfi háskólamanna. Hugmyndir
þessar eru birtar á ábyrgð
höfunda og endurspegla ekki
endilega stefnu aðildarfélaga
Bandalags háskólamanna.
Tímarit Hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 74. árg. 1998