Tímarit Máls og menningar - 01.02.2010, Blaðsíða 11

H á s k a l e g o g ó s j á l f b æ r s a m f é l a g s t i l r a u n
TMM 2010 · 1 11
hyggjuhagfræðingnum Arthur Laffer í Þjóðmenningarhúsinu í nóvem­
ber 2007. Laffer, sem er mikill talsmaður skattalækkana, sagði árangur
Íslendinga í efnahagsmálum vera framúrskarandi og ætti landið að vera
fyrirmynd annarra.14 Þegar slíkir menn tala hlusta hægrimenn og
framá menn í Sjálfstæðisflokknum trúðu því í einlægni að þeir hefðu
skapað hér efnahagslegt undraverk sem stæði styrkum fótum eftir 17 ára
valdatíð þeirra. Og við hin höfðum ekki sjálfstraust til að draga það í
efa.
Þessi tilraun, sem nefnd hefur verið íslenska efnahagsundrið, fólst í
því að þenja getu hagkerfisins til hins ýtrasta, auka veltuna í samfélaginu
og láta einskis ófreistað til að skapa auðsáhrif hjá opinberum aðilum,
fyrirtækjum og almenningi sem voru langt umfram þann raunverulega
auð sem skapaður var í landinu. Afleiðingin var gengisbóla, hlutabréfa­
bóla og fasteignabóla sem allar hafa nú sprungið. Þessi tilraun byggðist
á hugmyndinni um hinn sigursæla og óhefta kapítalisma sem sæi um sig
sjálfur ef hann fengi að vera óáreittur en fífldirfskan í framkvæmdinni
hér á landi helgaðist af mikilvægi þess að tryggja áframhaldandi pólitísk
völd tiltekinna aðila.
Má segja að kosningarnar 2003 hafi markað þar ákveðin tímamót.
Sjálfstæðisflokkurinn átti þá mjög í vök að verjast og ákvað að leggja allt
undir til að tryggja sér áframhaldandi stjórnarsetu. Í stað þess að boða
aukið aðhald vegna áforma um miklar orku­ og stóriðjuframkvæmdir
var lofað gulli og grænum skógum. Aukið framboð á húsnæðislánum,
skattalækkanir, miklar orku­ og stóriðjuframkvæmdir, einkavæðing,
mikið innstreymi fjármagns og sterkt gengi krónunnar – allt átti þetta
sinn þátt í því að halda uppi kaupgetu almennings og ala á þeirri tilfinn­
ingu að nú væri góðæri sem aldrei fyrr. Veruleg tekjuaukning ríkisins af
einkavæðingu og veltusköttum stóð undir útgjaldaaukningu ríkisins
sem jók stöðugt umsvif sín.
VI. Kosningarnar 2007
Allt var þetta gagnrýnt bæði í hagfræðilegri og pólitískri umræðu á
fyrstu árum þessarar aldar en þótti heldur neikvætt og féll í grýtta jörð.
Gagnrýnin var líka heldur hjáróma andspænis öllum þeim tölum sem
sönnuðu þá staðreynd að þjóðin hafði aldrei haft úr jafnmiklu að spila.15
Mantran um góðæri og stöðugleika átti mun greiðari aðgang að hlust­
um fjölmiðla og almennings en gagnrýni og tal um váboða. Kaupgetan
hafði aldrei verið meiri og bæði innflutningur og fjárfesting jókst til