Tímarit Máls og menningar - 01.02.2010, Blaðsíða 13

H á s k a l e g o g ó s j á l f b æ r s a m f é l a g s t i l r a u n
TMM 2010 · 1 13
ingar hefðu leyst mikinn kraft og frumkvæði úr læðingi þjóðinni allri
til hagsbóta. Ísland væri ekki lengur á jaðrinum.
Árið 2006 fengum við aðvörun þegar íslensku bankarnir urðu fyrir
verulegum mótbyr á alþjóðlegum skuldabréfamörkuðum og skulda­
tryggingarálög hækkuðu. Í kjölfarið breytti Fitch Ratings horfum fyrir
lánshæfi ríkissjóðs úr stöðugum í neikvæðar, m.a. vegna þess að mats­
fyrirtækið leit svo á að fjármögnunarvandi bankanna gæti lent á ríkis­
sjóði.19 Þeir váboðar hefðu átt að vera okkur tilefni til gagngers endur­
mats og uppstokkunar. Á það var vissulega bent í skýrslu Seðlabankans
um fjármálastöðugleika vorið 2007 en niðurstaðan var samt sú „… að
fjármálakerfið sé í meginatriðum traust og … fært um að standast hugs­
anleg áföll í efnahagslífinu og á fjármálamörkuðum …“
Þar með lauk þeim kafla og áhyggjurnar voru ekki meiri en svo að
kosningar fóru fram um vorið ótruflaðar af umræðum um vandamál
fjármálamarkaðarins. Í framhaldinu var svo gjarnan haft á orði að and­
streymi íslensku bankanna á árinu 2006 gerði þá vel í stakk búna til að
takast á við veðrabrigðin á alþjóðlegum fjármálamörkuðum á árunum
2007 og 2008. Í skýrslu Seðlabankans um fjármálastöðugleika frá maí
2008 kemur þetta m.a. fram og þar er endurtekið að staða fjármálakerf­
isins sé í meginatriðum traust. Ekki sé ástæða til að óttast stærð banka­
kerfisins nema því aðeins að stórfellt fjármálaáfall yrði á heimsvísu,20
sem enginn gerði ráð fyrir á þeim tíma þó að margir hafi séð hrunið
fyrir eftir á. Þessi viðhorf endurómuðu íslensk stjórnvöld á þessum tíma
og m.a. sú sem þetta skrifar í ræðu sem haldin var í Kaupmannahöfn
um alþjóðavæðingu Íslands.21
VII. Uppgjör og friðsamleg vinna að
sameiginlegu takmarki
Umræða um kaup­ og eignagleði fólks á árunum kringum 2007 er góðra
gjalda verð og hluti af nauðsynlegri sjálfsskoðun. Hið sama gildir um
fréttaflutning, blaðaskrif og vangaveltur um það sem gert var eða látið
ógert mánuðina fyrir hrun. En við megum samt ekki láta þá umræðu
verða til þess að leiða athygli okkar frá því sem mestu máli skiptir og
hugsanlega er það beinínis ætlun einhverra. Það hentar ágætlega hug­
myndafræðingum frjálshyggjunnar, sem og þeim sem fóru fremstir í
flokki við að innleiða hana á Íslandi, að beina sjónum manna að sjálfu
hruninu en frá því kerfi sem þeir byggðu upp og hrundi á endanum. Þeir
beina spjótunum að fólkinu en ekki stefnunni. Þeir vilja að ríkisstjórn