Tímarit Máls og menningar - 01.02.2010, Blaðsíða 29

S ú l e y n d a á s t
TMM 2010 · 1 29
og hroka, er fantasíukenndur kafli um för til himnaríkis. Samskonar
himnaríkislýsing er í bók Guðbergs, Ástum samlyndra hjóna frá árinu
1967, sem Gunnar Benediktsson, gleymdur maður, sagði á prenti að væri
afskurðargeirar frá Tómasi Jónssyni. Ég bendi á líkindin þeim sem vill
leita að áhrifum frá Þórði á Guðberg. Úr Quinquannium:
– – –
Þremur dögum síðar ákvað ég að kynna þig
fyrir kaldhæðna öldungnum Þórði,
sem lífið hafði gert miskunnarlausan.
Við fórum heim til hans.
Og það féll ekki vel á með ykkur […]
– – – Þér fannst hann vera fífl …
Ég bendi á það rannsóknarefni hvort Tómas Jónsson samnefndrar
skáldsögu sé ekki Þórður í því ljósi.
Í þjóðfélagi þar sem valinkunnir heiðursmenn af báðum kynjum í
opinberum embættum eru samkynhneigðir svo að á allra vitorði er, þar
með talinn sjálfur forsætisráðherrann, þarf varla að pukrast með höf­
undaævir eða bókmenntaverk þótt kunni að vitna um slíkt. Bréf sýna að
Laxness hefði vel getað leiðst yfir mörkin á klausturstímabilinu og í
framhaldi af því í jesúítaskólanum í London 1922–24. Kynferðismál í
bókum hans hefðu fyrir löngu átt að vera orðin ein sér umfjöllunarefni
bókmenntafræðings, jafnvel sérfræðings í sállækningum. Siðferðislegir
dómar eiga hér ekki við, ekki fyrr en vitnisburðurinn er um líkindi á
lögbroti, enda fjölmenna Íslendingar í litríkar skrúðgöngur og á útihá­
tíðir Gay Pride.
Enginn vafi er á því að menn fæðast með missterkar hneigðir til eigin
kyns. Við tekur uppeldi fjölskyldu og þjóðfélags sem styrkir þann gagn­
kynhneigða í kynhlutverki sínu, en veldur mótsagnakenndu hugar­
ástandi með þeim samkynhneigða uns hans kemur út úr skápnum og
krefst tilveruréttar eins og hver annar maður. Í dag eru starfandi samtök
sem styðja hann í þeim kröfum, Samtökin ’78. Á síðasta áratug ævinnar
var Elías Mar orðin kunnur fyrir hispusleysi í umræðum um hags­
munamál Samtakanna. Til hans var leitað um fróðleik úr fortíðinni um
þetta efni og annan stuðning við málefni samkynhneigðra. Hann hafði
þá löngu náð að færa þær umræður í búning gamanseminnar sem ein­
kenndi hann. Hinn hádramatíski stíll sem einkennir ljóðaflokkinn með
einkennilega nafninu verður að teljast tilraun til að finna málefni, sem
var mikilverður þáttur í lífi höfundarins, viðsættanlegan frágang. Til
eru nokkrar óbirtar sögur eftir Elías þar sem tekið er á málefnum sam­