Tímarit Máls og menningar - 01.02.2010, Blaðsíða 79

S t r a u j á r n i ð o g v i s k í f l a s k a n
TMM 2010 · 1 79
fljótir að renna í hjólför almenningsálitsins og hann harmaði að þeir
skyldu taka svo afdráttarlausa afstöðu gegn gjörningalistinni.
Nam June Paik og ungfrú Moorman héldu áfram að ferðast um heim-
inn og þau mættu víðast hvar samskonar furðu og á Íslandi. Þó tók
steininn úr þegar þau fluttu saman verkið Opéra sextronique árið 1967,
til að andæfa því að kynlíf, sem ætti sinn sess bæði í myndlist og bók-
menntum, væri enn tabú í tónlistarheiminum. Berbrjósta sellóleikarinn
skildi hljóðfærið eftir baksviðs en spilaði á Kóreumanninn í staðinn.
Lögreglan tók hana höndum og kærði fyrir siðferðisbrot sem varð til
þess að Moorman hlaut heimsathygli um hríð.56 Paik varð síðar merkur
vídeólistamaður og prófessor við Listaakademíu Berlínar og lést árið
2006. En gjörningalistin átti skammt eftir ólifað í svo róttækri mynd. Í
viðtali árið 2000 kvaðst hann líta á eldri verk sín sem „heimskulega
framúrstefnu“, uppátektarsemi áhanganda Cage og þess frelsis sem
hann hafði boðað. Tónlistarfræðingurinn Richard Taruskin hefur bent
á að margt af framúrstefnu sjöunda áratugarins hafi verið knúið áfram
af „hneykslisöfund“, löngun til að komast í sögubækurnar með skandal
sem jafnaðist á við Vorblót í París árið 1913, og vissulega varð Paik varð
nokkuð ágengt hvað það varðar.57
Í júní hélt Musica Nova síðustu tónleika starfsársins í Lindarbæ og var
efnisvalið þá öllu hefðbundnara, Víxl eftir Þorkel frumflutt undir stjórn
höfundar, konsert op. 24 eftir Webern í fyrsta sinn á Íslandi ásamt verk-
um eftir Luigi Nono og Castiglioni. Eitthvað voru áheyrendur þó hik-
andi við að mæta ef marka má frásagnir um dræma aðsókn.58 Sama var
uppi á teningnum á tónleikum félagsskaparins um haustið. Þá hélt tutt-
ugu og tveggja ára bandarískur fiðluleikari, Paul Zukofsky, sína fyrstu
tónleika á Íslandi og stóðu Musica Nova og Tónlistarfélagið að þeim í
sameiningu. Þorkell Sigurbjörnsson lék með á píanó og á efnisskránni
voru tónverk eftir Crumb, Ives, Webern og Leif Þórarinsson. Zukofsky
vann síðar drjúgt starf í þágu íslenskrar tónlistar og eignaðist hér marga
fylgismenn, en á þessum fyrstu tónleikum hans héldu áheyrendur sig
fjarri. Fjölnir Stefánsson dáðist að fiðluleiknum en honum þótti aðsókn-
in skammarleg og Jón Þórarinsson tók í sama streng, harmaði að flestir
Tónlistarfélagsmenn hefðu setið heima en gat ekki stillt sig um að geta
sér þess til að ástæðan tengdist gjörningnum um vorið: „Hér fór enginn
maður úr buxunum, hvorki í eiginlegri né óeiginlegri merkingu.“59
Atli Heimir var þó ekki af baki dottinn og næstu árin mátti greina
áhrif framúrstefnu og gjörningalistar í verkum hans. Eitt athyglisverð-
asta píanóverk sjöunda áratugarins að undanskildu Sonorities Magnúsar
Blöndal er Mengi frá árinu 1966. Líkt og í tilviljanaverkum Johns Cage