Tímarit Máls og menningar - 01.05.2018, Page 125

U m s a g n i r u m b æ k u r
TMM 2018 · 2 125
upphafi gjörólíkar en eftir því sem frá-
sögn Elínar vindur fram verða speglanir
milli þeirra sífellt fleiri og skýrari.
Eins og í Hvítfeld vinnur Kristín með
óáreiðanlega sögumenn. Í upphafi virð-
ist raunar leitun að ábyggilegri mann-
eskju en hinni vanaföstu, alvarlegu Elínu
en þegar líður á bókina fara að renna á
lesandann tvær grímur. Hún virðist
traust í fyrstu en ef til vill dálítið einræn
á meðan Ellen er fullkomlega óútreikn-
anleg og varla í tengslum við raunveru-
leikann. Undarlegir atburðir verða á vegi
Elínar sem lesandinn afgreiðir til að
byrja með eingöngu sem absúrdpælingar
höfundar en eftir því sem líður á söguna
verður smám saman ljóst að Elín þjáist
af heilabilun eins og amma hennar á
undan henni og tengslaleysið stafar
mögulega ekki eingöngu af því að hún
kjósi einveruna. Þannig verður undar-
lega konan á efri hæðinni, Helena leigj-
andi Elínar, kannski ekki svo undarleg
þegar upp er staðið og jafnvel eru til rök-
rænar skýringar á föla manninum sem
Elín rekst á inni í stofu hjá sér. Öll frá-
sögnin verður þannig örvæntingarfull
tilraun Elínar til að skrásetja og njörva
niður hugsanir sem fljúga út um allt.
Minningabók byggir á minninu og sögu-
maður sem ekki man og sem ekki er
lengur fær um að gera tengingar getur
ekki sagt söguna. Á sama tíma og ljóst
verður að Elín er að missa tengsl við
raunveruleikann verður persóna Ellenar
smám saman skiljanlegri og gjörðir
hennar sömuleiðis. Jöðrun beggja
kvenna í samfélaginu má svo m.a. rekja
til mæðra þeirra og formæðra. Lilja
móðir Ellenar er frústreruð myndlistar-
kona og á við geðræn vandamál að stríða
og móðir Elínar virðist hafa fyrirfarið
sér eða í öllu falli þjáðist hún af þung-
lyndi og varð bráðkvödd eftir neyslu
vodka og lyfja. Óttinn við að missa alveg
sambandið við raunveruleikann vofir
yfir Elínu og raunar öllum persónunum:
„Einhvern veginn hafði ég alltaf ímynd-
að mér að ég færi einsog amma. Að hug-
urinn yrði tæmdur þar til skipanir hættu
að berast líkamanum. Tilhugsunin hafði
skelft mig síðan ég kvaddi hana. Hugs-
unin skelfdi mig svo mikið að ég kláraði
hana aldrei. Hún ferðaðist með mér
óhugsuð, mótaði mig, fann sér farvegi í
gegnum mig. Óttinn við að missa vitið.“
(Bls. 127) Undir lokin leysist frásögnin
nánast upp í rótlausum hugsunum Elín-
ar, allt rennur saman og verður merk-
ingarlaust – líka orð og nöfn. Elín, Ellen
og Helena bera þar að auki allar nánast
sama nafnið og þegar veruleikar fara að
renna saman gera nöfn þeirra og per-
sónur það sömuleiðis.
Kristín er myndlistarmenntuð og lýs-
ingar hennar á efni og áferð eru iðulega
nákvæmar, sláandi og heillandi en jafn-
framt óþægilega raunverulegar og nær-
göngular. Skemmst er að minnast Koks
(2014) sem var hvort tveggja í senn
myndlistarverk og ljóðabók. Sjálf segir
hún í viðtali að hún sé gríðarlega næm
fyrir efnum og áferð og oft sé þetta
hennar leið inn í skáldskap. Hún segist
þola illa þegar fólk blandar undarlegum
efnum saman ómeðvitað og sjálf vinni
hún gagngert með slíkar andstæður til
að kalla fram áhrif – jafnvel óþægindi.1
Í Elín, ýmislegt býr Elín til leikgervi og
leikmuni og eðli málsins samkvæmt eru
þetta gjarnan hlutir sem einir sér eru
fáránlegir, óhugnanlegir og hljóta að
birtast okkur eins og undarleg tákn.
Meðal þess sem hún vinnur að er eitur-
slanga, ör á vanga og stakir eða afsagað-
ir líkamspartar. Í hrífandi en óþægileg-
um lýsingum fær lesandinn að fylgjast
með vinnslu hlutanna sem og vangavelt-
um listakonunnar um hvernig sé best að
ná fram ákveðnum áhrifum. Stundum
treystir Elín fingrum sínum betur en