Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Side 22

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Side 22
Stefán Máni tengist henni sjaldan eða aldrei; þjáning, dauði, skelfing og persónuleg völd er það sem svalar í svip óslökkvandi þorsta hinnar hreinræktuðu illsku, sem gegnum tíðina hefur skotið rótum í hjörtum kvalara ýmis- konar, allt frá vesalingum með sjálfspíslarhvöt til alræmdra íjöldamorð- ingja og einræðisherra, sem eru í raun og veru líkari vélum en mann- eskjum að innri gerð og hugsa og hegða sér samkvæmt því. Á öndverðum dögum Guðbrands biskups Þorlákssonar bjó maður að nafni Björn ásamt konu sinni Steinunni á bænum Öxl í Breiðuvíkur- hreppi á sunnanverðu Snæfellsnesi. Hann var kallaður Axlar-Björn og vann sér það til frægðar að myrða vel á annan tug sofandi ferðalanga sem í vondum veðrum og á dimmum nóttum höfðu beðist gistingar á bænum. Glæpi þessa framdi Björn með dyggri aðstoð eiginkonu sinnar, og sökktu þau hjónin líkum ferðalanganna í tjörn þar nærri en gerðu eigur þeirra að sínum. Fyrir utan það að Björn var kvæntur maður þá minnir blóði drifin saga hans og umgjörð hennar á kvikmyndina Psycho (1960) eftir meist- ara Hitchcock, en í forgrunni hennar er brjálæðingurinn Norman Bates sem rekur mótel við gamlan þjóðveg og myrðir þá fáu gesti sem skrá sig þar inn og sökkvir síðan líkunum (í bifreiðum viðkomandi) í nálæga mýri. Fyrirmynd Normans Bates var Ed nokkur Gein, „náætan frá Wisconsin“, sem varð í lifanda lífi holdgervingur hins norður-ameríska raðmorðingja. Gein var fundinn ósakhæfur og dæmdur til ævilangrar vistar á geðspítala effir að hafa játað á sig kaldrifjuð morð, grafarrán og svívirðingar á líkum fórnarlamba sinna á 6. áratug 20. aldar, en Axlar- Björn og Steinunn voru dæmd til dauða og tekin af lífi árið 1596. Lífið hermir eftir listinni og öfugt, tíminn bítur í skottið á sér og illskan - eins og ástin - er ávallt viðstödd, í nútíð og fortíð, í lífi og listum. Fyrirbærin tvö, hugur glæpamannsins og hin hreinræktaða illska, eru eldsneytið sem drífur skáldsöguna Svartur á leik áfram, en umhverfið sem hún hrærist í er Reykjavík nútímans og þá fyrst og fremst sú dimma og hættulega Reykjavík sem birtist okkur í fjölmiðlum nánast vikulega, þar sem handrukkarar halda heilu fjölskyldunum í heljargreipum, þar sem rán, morðhótanir og ofbeldisverk eru daglegt brauð, þar sem fólk hverfur sporlaust og miskunnarlausir eiturlyfjasalar ráða ríkjum, þar sem smástelpur klæðast eins og klámstjörnur og kynlíf er orðið að andlits- og kærleikslausri athöfn, að vinargreiða, atvinnu, gjaldmiðli, þar sem allt má og ekkert er bannað, þar sem sá sterkari hefur alltaf rétt fyrir sér og hinn veiki er beygður í duftið. Svartur á leik er samt uppdiktað bókmenntaverk - það sem ég kýs að kalla fagurfræðilega glæpasögu - þó að efniviðurinn sé að stórum hluta 20 TMM 2004 • 3
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.