Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Blaðsíða 22

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Blaðsíða 22
Stefán Máni tengist henni sjaldan eða aldrei; þjáning, dauði, skelfing og persónuleg völd er það sem svalar í svip óslökkvandi þorsta hinnar hreinræktuðu illsku, sem gegnum tíðina hefur skotið rótum í hjörtum kvalara ýmis- konar, allt frá vesalingum með sjálfspíslarhvöt til alræmdra íjöldamorð- ingja og einræðisherra, sem eru í raun og veru líkari vélum en mann- eskjum að innri gerð og hugsa og hegða sér samkvæmt því. Á öndverðum dögum Guðbrands biskups Þorlákssonar bjó maður að nafni Björn ásamt konu sinni Steinunni á bænum Öxl í Breiðuvíkur- hreppi á sunnanverðu Snæfellsnesi. Hann var kallaður Axlar-Björn og vann sér það til frægðar að myrða vel á annan tug sofandi ferðalanga sem í vondum veðrum og á dimmum nóttum höfðu beðist gistingar á bænum. Glæpi þessa framdi Björn með dyggri aðstoð eiginkonu sinnar, og sökktu þau hjónin líkum ferðalanganna í tjörn þar nærri en gerðu eigur þeirra að sínum. Fyrir utan það að Björn var kvæntur maður þá minnir blóði drifin saga hans og umgjörð hennar á kvikmyndina Psycho (1960) eftir meist- ara Hitchcock, en í forgrunni hennar er brjálæðingurinn Norman Bates sem rekur mótel við gamlan þjóðveg og myrðir þá fáu gesti sem skrá sig þar inn og sökkvir síðan líkunum (í bifreiðum viðkomandi) í nálæga mýri. Fyrirmynd Normans Bates var Ed nokkur Gein, „náætan frá Wisconsin“, sem varð í lifanda lífi holdgervingur hins norður-ameríska raðmorðingja. Gein var fundinn ósakhæfur og dæmdur til ævilangrar vistar á geðspítala effir að hafa játað á sig kaldrifjuð morð, grafarrán og svívirðingar á líkum fórnarlamba sinna á 6. áratug 20. aldar, en Axlar- Björn og Steinunn voru dæmd til dauða og tekin af lífi árið 1596. Lífið hermir eftir listinni og öfugt, tíminn bítur í skottið á sér og illskan - eins og ástin - er ávallt viðstödd, í nútíð og fortíð, í lífi og listum. Fyrirbærin tvö, hugur glæpamannsins og hin hreinræktaða illska, eru eldsneytið sem drífur skáldsöguna Svartur á leik áfram, en umhverfið sem hún hrærist í er Reykjavík nútímans og þá fyrst og fremst sú dimma og hættulega Reykjavík sem birtist okkur í fjölmiðlum nánast vikulega, þar sem handrukkarar halda heilu fjölskyldunum í heljargreipum, þar sem rán, morðhótanir og ofbeldisverk eru daglegt brauð, þar sem fólk hverfur sporlaust og miskunnarlausir eiturlyfjasalar ráða ríkjum, þar sem smástelpur klæðast eins og klámstjörnur og kynlíf er orðið að andlits- og kærleikslausri athöfn, að vinargreiða, atvinnu, gjaldmiðli, þar sem allt má og ekkert er bannað, þar sem sá sterkari hefur alltaf rétt fyrir sér og hinn veiki er beygður í duftið. Svartur á leik er samt uppdiktað bókmenntaverk - það sem ég kýs að kalla fagurfræðilega glæpasögu - þó að efniviðurinn sé að stórum hluta 20 TMM 2004 • 3
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.