Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Page 78

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Page 78
Árni Bergmann Trúin á Rússland Saga viðleitni til að fmna óskum sínum stað Þegar spurt er um hugsjónir og hindurvitni liðinnar aldar nema menn oft staðar við trúna á Sovétríki Stalíns. Og spyrja til dæmis hér á íslandi: hvernig mátti það vera, að snjall rithöfundur eins og Halldór Laxness tæki þá trú og boðaði hana? í skáldsögu Hallgríms Helgasonar, Höfundur íslands, er m.a. fitjað upp á þeirri skýringu að það skáld sem í henni er látið vera skylt Halldóri í mörgum greinum hafi verið haldið einhverjum „skandinaívisma"1 og í sama streng tók svo Hallgrímur sjálfur í viðtali, þegar hann spurði hvort Halldór Laxness hafi ekki verið haldinn „blindu sakleysi sveitamannsins“.2 Ekkert er reyndar fjær sanni. Halldór Laxness var ekki síst Sovéttrúar vegna þess að hann var mikill heimsmaður, hann var alveg með á nótum tímans. Hann var einn af afar mörgum skáldum og höfðingjum andans sem tengdu miklar vonir við rússnesku byltinguna og það samfélag sem af henni reis. Sumir gerðu stuttan stans í þeirri trú (André Gide, Panait Istrati), aðrir þraukuðu alllengi, hvort sem þeir töldu sig sjálfir kommún- ista eða eiga samleið með sovétkommúnisma í veigamiklum greinum: Sean O’Casey og Bernhard Shaw, Romain Rolland, Louis Aragon og Paul Éluard, Heinrich Mann og Bertolt Brecht, Nordahl Grieg og Andersen Nexö, Nazim Hikmet og Pablo Neruda, svo aðeins fáir séu nefndir. Svo mikil og glæsileg fylking Sovétvina kallar vissulega á aðrar útskýr- ingar en þær, að Stalín og hans umsvif hafi höfðað einkum til fákunnandi smáþjóðamanna eða „sveitamanna“. Heimsmenningin er mætt til leiks. Hitt gæti verið, að stórgáfuð skáld og hugsuðir séu öðrum þræði haldnir einhverju „sakleysi“ sem geti raunar slegið þá blindu. Rétt að skoða þá hlið mála nánar. Og byrja þá á því, að hinn vongóði áhugi á Sovét-Rússlandi áranna milli heimsstyrjaldanna átti sér sérkennilega forsögu. Það hafði nefnilega gerst áður að skrifandi og hugsandi menn á Vesturlöndum gerðu Rússland hið mikla með einum eða öðrum hætti að aðsetri vona sinna og drauma um það, hvernig mannlegu félagi verði breytt til hins betra. 76 TMM 2004 • 3
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.