Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Side 111

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Side 111
Bókmenntir Hann strauk ennið og bætti í staupið, stakk út og ræskti sig skyndilega furðu hátt eins og hann væri ljón að öskra. Þurfti hann á fyrirgefningu að halda? Leitaði hann eftir aflausn? Samúð? Var hann hingað kominn til að reyna að sættast við eigin samvisku og fá ró í sálu sinni? (194) Sá texti sem á eftir fer verður einna eftirminnilegastur; gamall samherji í heim- sókn að játa fyrir Baldri misgerðir sínar áratugum fyrr. Þetta er meistaralega spunninn kafli, hnyttilega sviðsettur og persónurnar skýrt og vel dregnar, sjálfum sér samkvæmar og fyrirfram óútreiknanlegar. Um leið birtast þverstæð- urnar í fari Baldurs þar sem þessi vammlausi sannleiksleitandi gerir í kjölfar samtalsins purkunarlausa tilraun til að hylja spor sín sem málverkafalsara. „Síðustu sósíalistarnir“ En sagan hefur meira að geyma en ljóslifandi og margþættar persónur og nost- urslega mynd í stílnum af þeim tíðaranda og hugarheimi sem þær tilheyra. Höf- undur gerir sér einnig far um að greina þennan tíðaranda og hlutdeild persón- anna í honum. Þetta fólk, þessi fjölskylda, sameinast í sameiginlegum minningum frá tímum almennrar samstöðu og fjöldafunda. Sá tími virðist ekki eiga afturkvæmt. Sam- staðan er brostin og hefur vikið fyrir „skrumi, pjátri og glingri nútímans þar sem öllu virðist varða að sundra manneskjunni, tæta í sundur böndin sem knýta okkur saman, rífa okkur upp með rótum og þeyta okkur burt í neyslubuskann" (137). Til að verjast þessu reynir Baldur að búa sér til heim sem er heill og fagur, í andstöðu við „þá kaldhæðnu vegsömun alls þess ljóta, snauða og andstyggilega sem hægt og örugglega hafði tekið sess listanna og rutt þeim úr vegi og eytt þeim“ (24). Þegar Geiri er við nám í Tékkóslóvakíu fyrir Vorið í Prag er hann á sama hátt ófær um að meðtaka „þann margflókna vef svika og launráða sem virtist ósýnilega ofinn um allt samfélagið þar sem ævinlega virtist þurfa að túlka allt upp á nýtt sem virtist blasa við augum svo að allur heimurinn varð eins og margrætt listaverk án augljósrar merkingar“. Og höfundur bætir við útleggingu: „Svona var líf hans: hann leitaði merkingar“ (163). Á sumrin gerist Geiri leið- sögumaður í fjallaferðum gamalla félaga sem leita hins eiginlega og óspillta íslands. Á sama hátt finnur Baldur náðarkraft innra með sér þegar hann hlúir að garðinum sínum; þá er hann „sá stjórnmálamaður sem hann hafði fæðst til að verða og aldrei orðið nema svipula stund“ (134). Bæði Baldur og Geiri eru svo hreinhjartaðir að þeir sjá ekki í gegnum hinar pólitísku refjar sem þeir eru beittir. En auk þess virðast þeir hafa staðið utan við þá menningarlegu og pólitísku strauma sem eru ríkjandi í kringum þá á æsku- árunum. Sambandsleysið virðist að vísu helst birtast í andúð á tyggigúmmíi og rokkmúsík og í alvörugefinni ábyrgðartilfinningu gagnvart ástandi heimsmál- anna í stað þess að langa í skellinöðru. Þeir eru þannig sýndir sem áþekkir tíma- villingar og Einar gamli Egilsen þegar endanlega er farið að slá út í fyrir honum. Eigi að síður klykkir höfundur út með eftirfarandi alhæfingu í bókarlok: TMM 2004 • 3 109
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.