Tímarit Máls og menningar - 01.09.2005, Blaðsíða 42

Jón Karl Helgason
húsi. Hópur vina tekur í spil við eldhúsborðið, húsráðandinn sækir
drykkjarföng fyrir gestina og bendir um leið á ljósmynd á ísskápshurð-
inni af látinni eiginkonu sinni. Þetta er falleg kona, með sólbrúnar axlir.
Áfram heldur fólkið að spila en þegar næst er gert hlé á leiknum stendur
húsráðandi aftur á fætur og sækir böggul sem bundið er um með tóbaks-
klút. Hann leggur böggulinn á borðið, leysir utan af honum og við aug-
um blasir safn skjannahvítra mannabeina. Aldrei fór á milli mála hvaða
mannveru þessi bein höfðu tilheyrt, tilfinningar okkar áhorfenda léku
einhvers staðar á mörkum hryllings og sorgar. Hláturinn sem kraumað
hafði í brjóstinu andspænis franska þjóðargrafreitnum var löngu hljóðn-
aður en í staðinn fann ég til ókennilegs gruns um að ég ætti ekki aftur-
kvæmt úr þessari ferð. Mér fannst eins og sérvitringslegur áhugi minn
á beinamáli fónasar væri farinn að draga dilk á eftir sér, líkamsleifarnar
hrúguðust upp í kringum mig, ég stóð aftur og aftur í sporum Hamlets
á grafarbakkanum og horfðist í augu við glottandi höfuðkúpu hirðfífls-
ins Jóriks. Frá Frakklandi lá leiðin til norðausturhluta Ítalíu, þar sem ég
hafði í hyggju að heimsækja ítalskan vin minn, Massimiliano Bampi.
Lestinni frá Verónu seinkaði um átta klukkustundir þannig að ég var
ekki kominn til Trento fyrr en laust eftir miðnætti. Daginn eftir var
bjart veður og ég notaði tækifærið síðdegis til að skoða Buonconsiglio-
kastalann. Á efri hæðum hans er ágætt málverkasafn, meðal annars
með eftirminnilegri mynd eftir ítalskan endurreisnarmálara af höfði
Jóhannesar skírara á kopardiskinum. Hvítkölkuðu fangaklefarnir á jarð-
hæð kastalans höfðu þó enn dýpri áhrif á mig. Ég virti fyrir mér ljós-
myndir hermannanna þriggja, Fabios Filzi, Cesars Battisti og Damianos
Chiesa, sem vörðu þar nokkrum nóttum á árum fyrri heimsstyrjaldar.
Þetta voru ítalskir föðurlandsvinir sem barist höfðu gegn yfirráðum
Austurríkismanna á svæðinu. Við dyr eins klefans má lesa texta síðasta
bréfsins sem Battisti skrifaði til fjölskyldu sinnar, hann er fjörutíu og
tveggja ára gamall og hefur lifað góðu lífi, afrekað meira en mörgum
auðnast á langri ævi. Hann kveðst taka dauðanum af æðruleysi og biður
börnin sín að annast vel um móður þeirra. Mér leið eins og pílagrími á
leið upp Golgata þegar ég gekk aftur út úr fangaálmunni, meðfram kast-
alaveggjunum, upp marmaratröppur, inn í sal á annarri hæð og þaðan
niður steintröppur út í bakgarðinn. Á veggjum blöstu við fleiri ljósmynd-
ir sem sýndu dauðadæmdu mennina feta þessa sömu leið í fylgd her-
manna árið 1916. Á einni myndinni þóttist ég sjá prestinn sem fylgdi
þeim á aftökustaðinn og minnti þá á að það væri líf að þessu loknu. Um
kvöldið borðuðum við Massimiliano kvöldmat í bjórkjallara í miðbæn-
um. Ég sagði honum frá kastalaheimsókninni og hann spurði hvort ég
40
TMM 2005 ■ 3