Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2005, Blaðsíða 92

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2005, Blaðsíða 92
Bókmenntir ir ekki máli þegar upp er staðið. Það er einfaldlega eitt af helstu einkennum tuttugustu aldar að stefnur sem boða algildan sannleik hafa orðið að víkja. Margbrotinn og einstaklingsbundinn skilningur á veröldinni hefur orðið ofan á. Ferill Halldórs er skýrt dæmi um þetta. Rithöfundurinn Þriðji meginþáttur þessarar sögu finnst mér liggja í tilraun Halldórs Guð- mundssonar til þess að lýsa rithöfundinum sem stöðugt freistar þess að endur- skapa og eigna sér þær hugmyndir sem hann tekur inn að hjarta sér og fleygir frá sér á víxl, sem afhjúpar og felur niðurstöður sínar á víxl af innri þörf. Þar liggur ef til vill flóknasti þáttur sögunnar vegna þess að í ritverkunum liggur sú tvöfeldni sem gerði Laxness kleift að tileinka sér af öllu hjarta hugsjónir og trú og fleygja síðan hvoru tveggja frá sér eins og gömlum leikföngum. í list sinni skildi hann trú og vonir mannanna dýpri skilningi en gengur og gerist og gat jafnframt valið sér þá fjarlægð sem leyfði lesendum að skilja hvert hann var að fara. Að því leyti held ég að Halldór Laxness hafi verið ótrúlega hrein- ræktaður snillingur, og ekki annað hægt en að dást að honum. Hann var fær um að yfirstíga siðareglur að því marki sem list hans þurfti en bjó engu að síður yfir sterkri siðgæðisvitund og þrá eftir fegurð og sannleika þegar hann var upp á sitt besta. Halldór Guðmundsson víkur víða að tilurðarsögu ritverka Laxness og aðdrag- anda þeirra og það er harla eðlilegt. Hann fjallar líka um ritdóma, deilur og mála- ferli sem beinlínis fylgdu í kjölfar ritverkanna. Seinni tíma umræður vantar hins vegar nánast alveg í bókina en ritverk Laxness hættu vissulega ekki að vera til árið eftir að þau komu út. Þau hafa verið merkur þáttur þjóðlífsins meiri hluta tuttug- ustu aldar, þau hafa verið túlkuð og rædd og margar af þeim túlkunum varpa mikilsverðu ljósi á líf og list skáldsins. Þetta finnst mér að hefði átt að koma fram í ævisögunni. Það hefði að sjálfsögðu verið ótækt að rekja allt það sem sagt hefur verið um verk Halldórs Laxness en framhaldslíf þessara ritverka er þáttur í ævi- sögu skáldsins og þeim þætti er minni sómi sýndur í raun en vert væri. Hið aldna skáld og þjóðin Halldór Guðmundsson hrekur í þessari ævisögu þá þrálátu klisju að Laxness hafi orðið bitlaus eftir Nóbelsverðlaunin vegna þess að þau hafi dregið úr hon- um tennurnar. Full þörf var á að gera það því allt slíkt tal var komið frá vinstri mönnum sem héldu að þeir væru handhafar sannleikans en voru það ekki. Það viðhorf að Laxness hafi sljóvgast eftir Nóbelsverðlaunin vegna þess að hann hætti að segja það sem vinstri menn vildu að hann segði er í sjálfu sér alveg jafn dapurlegt og sú skoðun hægri manna að einhver sérstök tengsl við sannleikann séu í því fólgin að vera sjálfstæðismaður. Eftir fremur dapurlegan sjöunda ára- tug í listrænum skilningi átti Halldór Laxness stuttan en snarpan endasprett sem módernisti og höfundur ómetanlegra skáldævisöguverka. 90 TMM 2005 • 3
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.