Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2005, Blaðsíða 58

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2005, Blaðsíða 58
Kristján Jóhann Jónsson þess að sýna eigin færni um leið. Hann stofnar til átaka á ritvellinum og gerir texta Þórleifs að víti til varnaðar. Maðurinn frá Hornströndum féll eftir þessi átök í skuggann af manninum úr Suðursveit sem varð prins hinna þjóðlegu íslensku bókmennta og þjóðfræða og íslenskari en allt sem íslenskt er og jafnframt frumkvöðull módernismans. Það er vissu- lega skringilegt en ennþá skrýtnara er að þessi árásar- og skammagrein Þórbergs um keppinaut sinn skyldi breytast í heilagan ritsnilldartexta og fordæmi í vitund okkar íslendinga. Næsta dauðasynd í predikun Þórbergs Þórðarsonar er lágkúra. Samkvæmt orðabók er lágkúra andleg flatneskja eða svipleysa, og í mál- og bragfræði er átt við stílgalla sem felst í sviplausu málfari, fábreytilegu eða kauðsku orðalagi, klaufalegri orðskipan og ónákvæmri málbeitingu (íslensk orða- bók, 2002). Þessi orðabókarskýring virðist að hluta til unnin upp úr grein Þórbergs. Enn sem fyrr vantar stílfræðilegar greiningar á hugtökum. Orsök lágkúrunnar er menningarleysi og fjósamennska í þjóðarsálinni og hver skyldi nú meiningin vera með þeirri staðhæfingu? Stílfræðileg dæmi Þórbergs eru sem fyrr laus í reipunum og einkennast framar öðru af hastarlegum viðbrögðum við smáum tilefnum. Þær lágkúrur sem einkum hafa skotið höfundi Hornstrendingabókar ref fyrir rass, eins og Þórbergur orðar það, „eru endurtekningar sömu atkvæða, orða og orðatiltækja með stuttu millibili“ (bls. 218). Það er vissulega rétt að ekki er heppilegt að tugg- ast um of á sömu orðunum en jafnvel þó það hendi menn er það varla til marks um menningarleysi og fjósamennsku í sálinni. Lágkúran fylgir uppskafningunni og skallanum að því leyti að stíl- einkenni eru útskýrð með yfirlýsingum um persónueinkenni og þekk- ingarstig. Þetta er afgerandi viðhorf og virðist byggt á þeim skilningi á kennslu að kennsla sé í því fólgin að segja fólki hvað sé að því. Ruglandi Fjórða dauðasyndin er ruglandi og er skilgreining hennar nokkuð skýr en einnig að mestu leyti siðferðileg. Þrennt fellur undir hugtakið hjá Þórbergi. Það er að gæta þess ekki að raða setningum á yfirvegaðan hátt, að álykta rangt og ljúga viljandi. Þessar syndir virðist Þórbergur yfirleitt telja stafa af einhverju sem hann kallar skapgerðarheimsku og virðist einna helst vera skortur á persónulegum þroska. Síðast en ekki síst stafar ruglandin af illgirni pólitískra lygalaupa. 56 TMM 2005 ■ 3
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.