Heimsmynd - 01.08.1994, Blaðsíða 17

en þessi nútímaboðorð eru hins vegar vel
þekkt og ný ráð þiggja flestir með þökk-
um.
Yfirleitt eru glæpir tengdir stórborgum í
hugum manna, en íbúar smábæja og
sveita hafa rekið sig í auknu mæli á þá
staðreynd að þeir eru ekki eins óhultir í
sínu umhverfi og fyrr. Börn leika sér
ekki úti án þess að vakað sé yfir þeim og
stálpuðum krökkum er kennt, bæði í
skóla og heima fyrir, að fara eftir röð ör-
yggisreglna í samskiptum við ókunn-
uga. Þeim er líka ráðlagt hvernig best sé
að bregðast við sé á þau ráðist. Konur
eru ekki einar á ferð að kvöldlagi nema
þá í læstum bílum og víða, til að mynda
hér í Ontario, dreifir lögreglan bækling-
um með öryggisráðum fyrir konur.
Ýmis öryggiskerfi, s.s. þjófavamarkerfi
og skipulagt eftirlit íbúa hver með öðr-
um, svokallað Neighbourhood Watch,
þykja sjálfsögð. Samkvæmt skoðana-
könnun kanadíska tímaritsins Macle-
ans, sem birtist snemma á þessu ári, er
meira en helmingur Kanadabúa alltaf
með harðlæstar dyrnar heima hjá sér,
hvort heldur er um hábjartan dag eða að
nóttu til. Hræddastir um að verða fyrir
innbroti eða árásum eru íbúar í Bresku
Kólombíu, eða 63%, og á sléttunum er
hlutfallið 48%. Öruggastir telja sig vera
íbúar á austurströnd Kanada, eða 33%.
Sama hlutfafl er á mifli þessara þriggja
svæða þegar spurt var um ótta fólks við
að ganga eitt á götu að kvöldlagi og þeg-
ar litið er á heildina telja 50% Kanada-
manna að þeim sé meira ógnað af glæp-
um nú en fyrir 5 árum.
Þó má sýna á margan hátt fram á að í
nokkrum héröðum og byggðakjörnum
landsins er þessi ótti ástæðulaus. Hins
vegar er ofur skiljanlegt að fólk sé vart
um sig í ljósi þeirra upplýsinga um
glæpi sem berast með fjölmiðlum inn á
heimilin. Börn hverfa sporlaust og lík
ungra stúlkna finnast nákin og illa út-
leikin við einhvern vegkantinn tveimur
vikum eftir að þeirra var saknað. Fréttir
af slíkum glæpum birtast reglulega í fjöl-
miðium og það þarf ekki nema að horfa á
eina sflka frétt til að eftir sitji í huganum
nægilegur hryflingur til að verða að ei-
Ufu varkár. Einhverjar tölur og kannan-
ir um afbrot og afbrotatíðni þurrka ekki
út sflkan hrylflng. Því að það er óflklegt
að fólk setjist niður og reikni út líkur
sínar á að verða fyrir árás sálsjúks
glæpamanns, verða fómarlamb auðgun-
arhrings eða hvers kyns glæpa. Pólk
man hryllinginn sem það sá í sjónvarpi
eða las um í blaði og það verður hrætt.
En þó að glæpum í Kanada hafi fjölgað
mikið á síðustu árum, þá eiga nágrann-
arnir í Bandaríkjunum vinninginn,
a.m.k. eru Bandaríkjamenn 155 sinnum
oftar skotnir til bana en nágrannarnir.
Og þar hafa glæpir og hræðslan við þá
meira vægi í hringiðu dagsins, eins og
berlega sést þegar kemur að kosningum
í Bandaríkjunum. Eina málefnið sem
skýtur sér upp fyrir glæpahysteríuna
sem mikilvægasta kosningamálefnið eru
skattar. Skólamál, heflbrigðismái og fé-
lagsmál eru öfl fyrir neðan.
En það þarf engar kannanir til að sjá
hversu tryggt kosningamál glæpir eru.
Um það vitna endalausar sjónvarpsaug-
lýsingar meðan á kosningabaráttu
stendur, þar sem áhorfendur sjá annað
hvort konu eða barn í voða statt og fá í
framhaldinu loforð frambjóðandans um
að hann muni styrkja lögregluna, hefja
leiftursókn gegn glæpum og endur-
skoða dauðarefsingar. En burtséð frá
kosningum þá virðist trú manna vera að
aukast á því að besta leiðin til að takast á
við glæpi og ofbeldi sé að láta hart mæta
hörðu. Til að mynda sýna skoðanakann-
anir að fylgi dauðarefsingar meðal KaU-
forníubúa hefur aukist um rúm 30% á
tæpum fjörutíu árum og er nú um 80%,
sem hlýtur að vera umhugsunarefni.
Hins vegar má ekki Uta fram hjá því að
ofbeldi er ekki jafn augljóst og ógnandi
fyrir alla Bandaríkjamenn. Kannanir
sýna nú að hætta þeirra sem ekki eru
borgarbúar á að verða fómarlömb ofbeld-
is og giæpa hefur minnkað um hálft pró-
sent á síðustu 25 árum og er nú 2,5%.
Sömu kannanir sýna hins vegar að hætt-
an hefur að sama skapi stóraukist á með-
al blökkumanna sem búa í stórborgum,
þeir eru 70% Uklegri til að verða fyrir al-
varlegum glæp og fjórði hver blökku-
maður á aldrinum 20-29 ára hefur á einn
eða annan hátt komist í kast við lögin.
Það er því ekki alveg út í bláinn að forð-
ast ákveðna hluta stórborga, eins og
Bronx, Brooklyn eða spænsku Harlem í
New York, þar sem gengi eða einstak-
lingar herja hver á annan. Svo ekki sé
talað um áralöng stríð gengjanna í Los
Angeles. En þessar staðreyndir hafa svo
sínar afleiðingar og því miður oft alhæf-
ingar. í þeim felst meðal annars ástæða
þess að hinn dæmigerði glæpamaður
hefur svart andlit í hugum flestra
Bandaríkjamanna. Menntaður Afrfkani
úr millistétt má allt eins eiga von á að
verða áfltinn hættulegur og árásargjam
sýni hann ákveðni í fasi sínu og margir
kvarta undan því að vera tortryggðir í
viðskiptum vegna Utarhaftsins.
Önnur hUð á því hvernig menn nýta sér
hræðslu fólks við glæpi kemur fram hjá
yfirlýstum kynþáttahöturum. Hægri
öfgamenn eins og sá frægi kynþáttahat-
ari David Duke forðast að skoða glæp-
samlegt atferU í samhengi við félagslega
og efnahagslega eymd. Þess í stað nýtir
hann sér óspart hræðslu hvítra við glæpi
og kyndir undir málstað sínum til fram-
dráttar.
En það eru ekki bara menn á borð við
David Duke sem ala á óttanum. Óttinn
og tortryggnin hallar ábáða kynstofna
og í röðum helstu baráttumanna svartra
hafa sumir haldið fram í fúlustu alvöru
jafn öfgakenndum skoðunum og að hvít-
ir menn hafi fundið upp og framleitt
eyðniveiruna á rannsóknarstofu í þeim
tilgangi einum að útrýma blökkumönn-
um. Og að eiturlyfjavandamáUð sé notað
í sama tílgangi.
En hvaða skoðanir sem menn hafa á
þessum málum og hvort sem verið er að
gera meira úr en tilefni er til eður ei, þá
breytir það ekki þeirri staðreynd að
glæpir og afleiðingar þeirra verða mjög
félagslega einangrandi. Líka fyrir fólk
sem hefur aldrei orðið fyrir glæpum. Og
„Sumir halda því
jafnvel fram í fúlustu
alvöru að hvítir menn
hafi fundið upp og
framleitt eyðniveiruna
í þeim tilgangi að
útrýma svörtum“
þetta er á kostnað almennra lífsgæða,
hvað annað, þegar fólk þorir ekki lengur
að fara út á kvöldin til að sækja samkom-
ur eða fundi vegna þess að líkumar auk-
ast utandyra á að verða fórnarlamb. Og
þá er betra að sitja heima — í mörgum
tilvikum með byssu ofan í kommóðu-
skúffu.
Hins vegar er það spurning hvort rétta
lausnin sé að einangra sig og vígbúast,
hver í sínu horni. Þrátt fyrir að ofbeldi í
Bandaríkjunum sé jafn algengt og stað-
reyndir sýna, þá má það ekki gleymast
að ofbeldið sem slíkt er ekkert náttúru-
lögmál. Og þótt fæstir vilji kannski
kannast við það, þábera fórnarlömbun
jafnt sem afbrotamennirnir ábyrgð á
þjóðfélaginu sem elur af sér ofbeldi.
Heimsmynd / ágúst - september (l7