Heimsmynd - 01.08.1994, Síða 23

þau fóru aö gera sér far um að spjalla
oftar saman í vinnunni. Og innst inni
vorkenndi Sigga manninum örlítið, en
henni fannst lika gott að geta talað við
hann. Heima ræddu Sigga og Elli þessa
nýju vináttu ekki frekar en annað. Elli
var ekki vanur að setja Siggu inn í sinn
félagsskap, hvort sem það tengdist vinn-
unni, félagslífinu eða vinnuferðum. Og
allt gekk sinn vanagang. Þar til að
Sigga svaf hjá þessum nýja vini sínum.
Fyrst nánast eins og af tilviljun. Það
bara gerðist. En síðan gerðist það oftar
og oftar og sambandið sem hafði byrjað
sem vinskapur tók á sig annan blæ. Um
leið og kynlífið kom inn í myndina
breyttist vinskapurinn í framhjáhald
þeirra veggja. En um leið hófst nýtt
samskiptamynstur, þar sem leyndar-
má.lið þeirra varð aðalatriðið. Skemmti-
legu samtölin í hádegi og kaffitímum
breyttust í báktjaldamakk, hagræðingu
á raunveruleikanum og smálygar.
Sigga hafði aldrei svo mikið sem kysst
annan mann frá upphafi sambandsins
við Ella, hvað þá sofið hjá. Og hún var
ekki sátt við aðstæðurnar. Spurði sjálfa
sig spurninga eins og, hvað er að mér?
Er ég komin í alvöru framhjáhald? Af
hverju sef ég hjá honum þegar ég er gift
og á góða fjölskyldu? Er hann eitthvað
betri en Elli? Betri maður? Betri hlust-
andi? Betri í rúminu? Er það innrætið?
Er það útlitið?
Öllu þessu svaraði hún neitandi. En út-
skýrði fyrir sjálfri sér um leið að hann
væri öðruvísi, hann segði svo margt fal-
legt við sig, tæki eftir svo mörgum litl-
um atriðum og svo ætti hann dálítið erf-
itt. Og hún velti öllum hliðum fyrir sér.
Er þetta rangt, eða er ég að gera það sem
allir aðrir eru að gera? Er þetta sönmm
um aó ég sé innst inni ekki hrifin af Ella
lengur? Er þetta merki þess að við ætt-
um að skilja? Eða gæti þetta bætt sam-
band okkar? Sumir segja að framhjá-
hald geri það og ekki veitir okkur af. Er
þetta kannski bara Ella að kenna? Hefði
ég sofið hjá öðrum eða hrifist af öðrum
ef hann væri ekki svona mikið að heim-
an. Ef hann gæíi mér meiri tíma?
Hún ákvað að hún héldi ekki út að fela
leyndarmálið fyrir Ella, safnaði kjarki
og sagði frá. Hann brjálaðist gersam-
lega fyrst og hótaði að skjóta manninn.
En þegar þessi fyrstu harkalegu við-
brögð liðu hjá gátu þau hjónin talað
saman af meiri skynsemi. Og þá kom
líka að ljós að Sigga hafði ekkert gert
sem Elli hafði ekki sjálfur gert. Smáveg-
is hjásofelsi hér og þar hafði verið hmi í
myndinni hjá honum. Fyrst í útskriftar-
ferðinni árið sem þau byrjuðu sarnan og
síðan af og til í gegnum árin. Hann
hafði hins vegar aldrei verið í föstu sam-
bandi við aðra konu og einmitt þess
vegna hafði hann aldrei litið á slík
skjmdikynni sem framhjáhald eða eitt-
hvað sem gæti skaðað Siggu eða bömin.
Hvað gat skaðað hana ef hún vissi ekki
afþví?
Staðreyndin er nefnilega sú að framhjá-
hald og samræður út frá því geta opnað
fyrir það að fóik tali út um málin. Hrein-
lega stillt hjónunum upp við vegg, þann-
ig að þau þurfi að horfast í augu við sína
hjónábandskreppu og ræða saman, eins
og gerðist hjá Siggu og Ella. í samræð-
um þeirra komu upp ýmsar vel þekktar
goðsagnir um framhjáhald. Eins og t.d.
að framhjáhald sé í raun hinum aðilan-
um (þeim sem haldið er framhjá) að
kenna. Og að framhjáhald geri ekkert til
ef makinn viti ekki af því. Stuttaralegt
framhjáhald skerpi sýn fólks á hjóna-
bandið og bæti það.
Staðreyndin er hins vegar sú að fram-
hjáhald er þess eðlis að svona alhæfing-
ar sem eru ótrúlega algengar eru lítið
annað en einhverjar eftirá útskýringar
og ekki sérlega haldbærar. Skilgreining-
in á framhjáhaldi og hvemig það tengist
samskiptamynstri hjóna eða pars er
ólíkt frá einu tilviki til annars, vegna
þess að hvert og eitt par verður sjálft að
skilgreina sitt samband og þann trúnað-
arsamning sem það vill hafa. í tilviki
Ella og Siggu var slikur trúnaðarsamn-
ingur afskaplega óljós.
Skoðum upphafið. Elli og Sigga komu
bæði út í lífið með ákveðnar hugmyndir
um hvernig þau vildu hafa framvindu
þess og hvað þau vildu fá út úr lífinu.
Tilfmningalegur uppruni þeirra var um
margt ólíkur. Elli hefur alla tíð átt sér
það takmark að komast áfram og verða
ríkur og var tilbúinn að leggja mjög
mikið á sig til þess. Hann var alinn upp
við mikið öryggi, en lítU efni, en foreldr-
ar hans lögðu mikla rækt við tilfinning-
ar hans í uppeldinu. Sigga, aftur á móti,
ólst upp í þokkalega vel efnaðri fjöl-
skyldu en hinsvegar við óhóflega
drykkju beggja foreldranna. Hún er elst
í systkinahópnum og lærði snemma að
axla ábyrgð, bæði gagnvart systkinum
og foreldrum og sinna tilfinningaþörf-
umannarra.
Að hluta til vegna uppeldis síns voru
bæði Sigga og Elli ómeðvituð um mikil-
vægi þess að hlú að sambandi sínu, eins
og til dæmis með því að veita hvort öðru
innsýn í þá hluti sem þau voru að gera
hverju sinni. Það að par geti talað saman
um dags daglega hluti er undirstaða
þess að það geti tekist á við og rætt erfið
mál. Sigga og Elli höfðu í langan tíma
ekki rætt saman mn sín tilfinningamál
eða tilfinningar í garð hvors annars og
þau höfðu mjög ólíkar hugmyndir um
hvað framhjáhald væri.
Flestum finnst okkur við vera nálæg því
fólki sem við eigum leyndarmál með og
líður illa gagnvart þeim sem við þurfum
að ljúga að. Þannig fer framhjáhald oft
út í að vera sérstakt leyndarmálakerfi,
sem yfirleitt endar ekki nema á einn
veg. Leyndarmálið kemst upp. Og þegar
upp er staðið er það ekki framhjáhaldið
sjálft sem fer verst með sambandið, held-
ur allt kerfið og öll svikin sem fylgja því.
Vald framhjáhaldssambands liggur í
leyndarmálinu. En um leið og það er
ekki lengur leyndarmál opnast líka
möguleikar á að vinna með það. Vald-
„Þegar upp er staðið er
það ekki framhjáhaldið
sjálft sem fer verst með
sambandið, heldur allt
kerfið og öll svikin sem
fylgja því.“
leysi og veikleikar í „gömlu" parsam-
bandi má kalla þægindábúskap í tilfinn-
ingamálum. Parið hefur þá komið sér
upp ákveðnu fyrirkomulagi, þar sem
erfiðu málin eru sniðgengin og spenn-
ingurinn sem fylgir því óvænta er ekki
lengur til í sambandinu.
Ég hef oft verið spurð að því hvort skiln-
aður sé ekki óumflýjanlegur þegar um
framhjáhald hefur verið að ræða. Spum-
ingin um skilnað kemur nánast alltaf
upp við alvarlegar kreppur í sambandi
pars eða hjóna og framhjáhald er ein-
mitt eitt einkennið á slíkri kreppu. Svar-
ið við þessu er ekki einhlítt og það fer
eftir eðli málsins hverju sinni hvernig
rmnið er í framhaldinu. En hitt er alltaf
ljóst, að framhjáhald er rof á samningi
tveggja einstaklinga. Því er fyrsta skref-
ið að skoða samninginn gaumgæfilega.
Framtíðin veltur á því hvort þar finnist
forsendur til að byggja upp traust að
nýju.
Heimsmynd / ágúst - september (23