Náttúrufræðingurinn - 2019, Blaðsíða 28

Náttúrufræðingurinn
100
1945 1955 1965 1975 1985 1995 2005 2015
100.000
10.000
1.000
100
10
1
0,1
0,01
Norsk-íslensk vorgotssíld – NSSH
Sumargotssíld – ISSH
Íslensk vorgotssíld – ISPH
Ár / Year
H
ry
gn
in
ga
rs
to
fn
(1
03
t
; l
og
10
) –
 S
S
B
Eftir að sumargotssíldarstofninn fór
að vaxa aftur á áttunda áratugnum hefur
yfirleitt verið veitt úr honum að hausti á
vetursetustöðvum hans. Á sama tíma er
farið í rannsóknarleiðangra með það að
markmiði að mæla stærð stofnsins með
bergmálsaðferðum.14,15 Af sýnum úr afla
veiðiskipa og sýnum rannsóknaskipa
frá þessum tíma má marka að vorgots-
síld hefur verið þar í bland þótt ekkert
hafi enn verið birt um þær niðurstöður
(Hafrannsóknastofnun, óbirtar niður-
stöður). Á haustin eru þessir síldar-
stofnar auðgreindir hvor frá öðrum út
frá þroskun kynkirtla. Vorgotssíld hefur
stóra og þroskaða kynkirtla en sumar-
gotssíld litla kynkirtla á hvíldarstigi.10
Jakob Jakobsson2 taldi að hinar miklu
sveiflur í stærð vorgotssíldarstofns-
ins væru að einhverju leyti tengdar
umhverfisbreytingum. Ennfremur taldi
hann að hugsanlega myndi stofninn
ekki ná að rétta úr kútnum fyrr en
norski síldarstofninn færi að leita aftur
á fæðuslóð stofnsins austan og norðan
við Ísland. Hluti þeirrar síldar yrði eftir
þegar megnið af stofninum héldi aftur
til hrygningar við Noreg og gengi inn
í vorgotssíldarstofninn. Með öðrum
orðum: Skyldleiki stofnanna væri það
mikill að samgangur og blöndun ætti
sér sífellt stað. Eftir hrun norska síldar-
stofnsins hvarf hann af Íslandsmiðum í
nokkra áratugi en í kringum árið 2003
fór hann loks að birtast aftur á fæðu-
slóð austur af Íslandi. Með stækkandi
stofni jókst útbreiðslan og náði stofninn
á miðin norðan Íslands um 2010 og allt
vestur að Horni um 2014 (4. mynd).
Markmiðið hér er að leita svara við
áleitnum spurningum um afdrif og
stöðu íslenska vorgotssíldarstofnsins og
er byggt á nýlegri fræðigrein á ensku um
sama efni.16 Þróun í stofnstærð vorgots-
síldar eftir hrun stofnsins fyrir um 50
árum hefur ekki verið lýst. Því er spurt:
(a) Er vorgotssíldarstofninn ennþá til
eða er hann horfinn?; (b) Ef stofninn
er enn til, eru þá einhver merki um að
hann fari vaxandi? (c) Hefur endurkoma
norska síldarstofnsins inn á íslensk haf-
svæði einhverja þýðingu fyrir mögulega
endurreisn vorgotssíldarstofnsins?
2. mynd. Stærðarmat hrygningarstofns ís-
lenskrar sumargotssíldar (blá lína), íslenskrar
vorgotssíldar (heil rauð lína, frá Jakobi Jak-
obssyni;2 brotin rauð lína, frá niðurstöðum hér
og sýnir lífmassa fjögra ára og eldri) og norsk-
íslenskrar vorgotssíldar (græn lína, frá ICES20
fyrir 1948–1987 og ICES21 fyrir 1988–2016)
fyrir árin 1947–2016. – Estimates of spawn-
ing-stock biomass (SSB) of Icelandic sum-
mer-spawning herring (blue line), Icelandic
spring-spawning herring (solid red line, de-
rived from Jakob Jakobsson;2 broken red line,
derives from analyses presented here and
represents biomass of age 4+) and Norwe-
gian spring-spawning herring (green line, de-
rived from ICES20 for 1948–1987 and ICES21
for 1988–2016) over the years 1947 to 2016.
0
50
100
150
200
250
300
350
400
1948 1950 1952 1954 1956 1958 1960 1962 1964 1966 1968 1970
Ár / Year
Sumargotssíld – ISSH
Vorgotssíld sunnan lands – ISPH south
Vorgotssíld norðan lands – ISPH north
A
fli
(1
03
t
on
n)
/
C
at
ch
es
(1
03
t
on
s)
4. mynd. Afli íslenskrar sumargots-
síldar og íslenskrar vorgotssíldar
(bæði fyrir norðan og sunnan Ísland)
yfir árin 1948–1971.2 – Catches of
Icelandic summer-spawning herring
(ISSH) and Icelandic spring-spawn-
ing herring (NSSH; both north and
south of Iceland) during the years
1948–1971.2