Náttúrufræðingurinn - 2019, Side 21

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
93
Árstíð / Season
Vor / Spring
Sumar/haust / Summer/Autumn
Vetur / Winter
S
ýn
d
á
rá
sa
g
ir
ni
(m
ið
g
ild
i h
ó
p
a
−
t
íð
ni
/k
ls
t.
)
A
g
g
re
ss
io
n
fr
eq
ue
nc
y
Tegund hóps / Group type:
Hópur með stóðhesti / Group with a stallion
Hópur án stóðhests / Group without a stallion
Trippahópur / Subadult group
Stöðugleiki / Group stability
0 1 2 3 4
Stöðugleiki / Group stability
0 1 2 3 4
0.00
0.25
0.50
0.75
1.00
1.25
0.00
0.25
0.50
0.75
1.00
1.25
S
ýn
d
u
nd
ir
g
ef
ni
(m
ið
g
ild
i h
ó
p
a
−
t
íð
ni
/k
ls
t.
)
S
ub
m
is
si
o
n
fr
eq
ue
nc
y
A
B
15. mynd. Miðgildi fyrir hópana 20 (1. tafla)
eru sýnd á móti stöðugleika hóps (sjá 2. töflu).
A- árásargirni. B- sýnd undirgefni. Litirnir
sýna árstíðina og lögun sýnir um hvers konar
hópa var að ræða. Allir vetrarhóparnir fengu
hey. Grænir kassar sýna vorhópa sem fengu
líka hey. – Scatterplots of group medians for
both individual aggression (A) and submission
(B) frequencies by stability of the groups. All
groups observed in winter were provided with
hay. Two groups observed in spring were
also provided with hay and are marked with a
green square with a light center.
stÖðugleiki hóPs
Niðurstöður okkar benda til þess að
auk hópgerðar hafi stöðugleiki hóps
greinileg áhrif á eðli samskipta innan
hópa (15. mynd). Hann endurspeglar
hversu vel hross í hópnum þekkjast og
hvort hópurinn hefur verið saman nógu
lengi til þess að stöðug virðingarröð og
tengsl á milli einstaklinga hafi mynd-
ast. Meira er um árásargirni í hópum
þegar ókunnug hross eru sett saman en
í heimastóðum þar sem allir þekkjast.
Vitað er að á meðan virðingarröðin er
ekki komin á hreint er meira um pústra
og ógnanir.3 Þegar hross eru sett saman
í hóp þurfa þau að kynnast og metast til
að vita hvar þau eru í virðingarröðinni
gagnvart öðrum einstaklingum. Þegar
hross hafa hins vegar verið í sama
hópnum lengi, jafnvel árum saman, þá
þekkjast þau vel og vita vel um stöðu
sína í hópnum. Því má ætla að þar sé lítil
þörf á alvarlegum ógnunum, hvað þá
árásum eða spörkum.
Það hversu mikið hrossin kljást er
einnig tengt stöðugleika hópsins. Því
stöðugri sem hópurinn er, því minna
kljást hrossin. Hugsanleg skýring er
sú að þegar hópsamsetningin breytist
þurfa hrossin að mynda ný tengsl sem
þau gera meðal annars með því að
kljást. Þau kynnast þá nýjum einstak-
lingum eða styrkja fyrri kynni. Þar sem
það hefur róandi áhrif á hross að kljást1,3
getur þetta líka verið dæmi um kosti
þess að geta brugðist við streituvaldandi
aðstæðum. Það að hrossin kljást oftar
þegar vinirnir eru færri (3. og 4. tafla)
bendir til þess að á meðan þau eru að
mynda tengsl í nýjum hópum kljáist þau
við marga en þegar félagsnetið er orðið
skýrara kljást þau helst við þá sem þeir
hafa valið sér sem vini.
Áður hefur verið sýnt fram á að
hross mynda meiri og nánari tengsl við
ákveðna einstaklinga en aðra. Líklegast
er að vinurinn sé af sama kyni, svipuðum
aldri og hafi álíka stöðu í virðingarröð-
inni11,13 en frá því eru margar undan-
tekningar og eru þær oft sérlega áhuga-
verðar. Þannig eru hryssa og geldingur
stundum bestu vinir og einnig kemur
fyrir að ráðandi eldri geldingur tengist
ungu trippi í hópnum. Lengi hafa verið
sagðar sögur af vináttu dýra.19 Að kalla
slík sambönd vináttu hefur ekki þótt góð
latína í atferlisfræðinni, og verið talið of
mannmiðað sjónarmið.20 Nú líta margir
í fræðunum svo á að ekki sé eðlismunur
á slíkum tengslum hjá mönnum og að
minnsta kosti öðrum spendýrum og
fuglum.21,22 Rannsóknir á heilastarfsemi
og lífeðlisfræði styrkja slíka ályktun og
einnig nákvæmar atferlisrannsóknir.23
aðrir Þættir
Kyn og kynjahlutfall. Að jafnaði var
bæði tíðni árásargirni og tíðni hegðunar
sem sýndi undirgefni ívið hærri meðal
geldinga en hryssna, sem staðfestir
fyrri niðurstöður,13 en kynin kljáð-
ust álíka mikið (11. mynd). Jákvætt
samband á milli hlutfalls karldýra og
miðgildis árásarhneigðar fyrir alla 20
hópana (3. tafla) skýrist fyrst og fremst
af afar lágum tölum í fjölskylduhóp-
unum þar sem kynjahlutfallið var lægst
og árásarhneigðin minnst (16. mynd).
Árstíð / Season
Vor / Spring
Sumar/haust / Summer/Autumn
Vetur / Winter
S
ýn
d
á
rá
sa
g
ir
ni
(m
ið
g
ild
i h
ó
p
a
−
t
íð
ni
/k
ls
t.
)
A
g
g
re
ss
io
n
fr
eq
ue
nc
y
Tegund hóps / Group type:
Hópur með stóðhesti / Group with a stallion
Hópur án stóðhests / Group without a stallion
Trippahópur / Subadult group
Fjöldi folalda / Number of foals
0 5 10 15 20
Fjöldi folalda / Number of foals
0 5 10 15 20
0.00
0.25
0.50
0.75
1.00
1.25
0.00
0.25
0.50
0.75
1.00
1.25
S
ýn
d
u
nd
ir
g
ef
ni
(m
ið
g
ild
i h
ó
p
a
−
t
íð
ni
/k
ls
t.
)
S
ub
m
is
si
o
n
fr
eq
ue
nc
y
A
B