Náttúrufræðingurinn - 2019, Qupperneq 89

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
161
Páll Hersteinsson og Pétur M. Jónasson með
bókina Þingvallavatn – undraheimur í mótun,
sem færði þeim Íslensku bókmenntaverðlaun-
in í flokki fræðirita og rita almenns efnis árið
2002. Ljósm. Morgunblaðið.
þjóðarinnar á hinu hraunkögraða Þingvallavatni og vatnasviði
þess. Áður var það álitið „ískalt og ófrjótt“. Það hefur nú verið
hrakið með því að sýna fram á hið auðuga líf í vatninu, sem er
orðið frægasta vatn á flekaskilum Evrópu og Ameríku.
Þingvallavatn er jafnfrjótt og Mývatn samkvæmt geisla-
kolsmælingum og viðkvæmt fyrir niturmengun. Þessi vötn
eru frjórri en önnur vötn á svipaðri breiddargráðu norður
undir heimskautsbaug á sjálfum meginlandsplötunum. Nátt-
úrufræðistofa Kópavogs stendur fyrir vöktun vatnsins og
starfsmenn hennar hafa sýnt að vatnið hefur stórmengast
af nitri; niturmengun hefur 25-faldast á aldarfjórðungi!9,10
Sorglegt, en allt að tíu mismunandi opinberar stofnanir álíta
sig hafa vald til þess að breyta þjóðgarðinum eftir nýjustu
tísku í stað þess að vernda hina upprunalegu hugsjón þegar
Grímur geitskór valdi fegursta og upprunalegasta stað á
Íslandi fyrir elsta þjóðþing Evrópu. Áberandi er gróðursetn-
ing níu tegunda barrtrjáa, sem sýnilega eru að breyta ásýnd
þjóðgarðsins og vatnsins, og ofbeldi Vegagerðarinnar að tæta
upp og ætla að loka hinum friðaða Kóngsvegi. Sorglegt er að
Páll skyldi falla frá þegar við stóðum í miðri baráttu okkar.
Erlendis var Páll mikilsvirtur sem fræðimaður og má nefna
að hann var kosinn félagi í „Det Kongelige Danske Videnska-
bernes Selskab“ einn af örfáum vísindamönnum. Vaxandi
hróður hans sem kennara og leiðbeinanda leiddi til stöðugt
vaxandi hóps nemenda sem sýndi hæfileika hans á því sviði.
Ég sakna hinnar jákvæðu gagnrýni hans, sem ávallt leiddi
til þess að vandamálin voru leyst á heilladrjúgan hátt. Megi
hróður hans vaxa meðal íslensku þjóðarinnar. Ég votta Ástu
konu hans og fjölskyldu innilega samúð mína.
Pétur M. Jónasson
1. Páll Hersteinsson, Nyström, V., Jón Hallur Jóhannsson, Björk Guðjónsdóttir
& Margrét Hallsdóttir 2007. Elstu þekktu leifar melrakka á Íslandi. Náttúru-
fræðingurinn 76(1–2). 13–21.
2. Pétur M. Jónasson & Páll Hersteinsson (ritstj.) 2002. Þingvallavatn
– Undraheimur í mótun. Mál og menning, Reykjavík. 303 bls.
3. Pétur M. Jónasson (ritstj.) 1979. Ecology of eutrophic, subarctic Lake Mývatn
and the River Laxá. Oikos 32. 1–308.
4. Pétur M. Jónasson (ritstj.) 1992. Ecology of oligotrophic, subarctic Thingvalla-
vatn. Oikos 64. 1–437.
5. Árni Friðriksson 1939. Um murtuna í Þingvallavatni með hliðsjón af öðrum
silungstegundum í vatninu. Náttúrufræðingurinn 9. 1–30.
6. Sigurður S. Snorrason, Pétur M. Jónasson, Jonsson, B., Lindem, T., Hilmar
J. Malmquist, Sandlund , O.T. & Skúli Skúlason 1992. Population dynamics of
the planktivorous arctic charr Salvelinus alpinus (“murta”) in Thingvallavatn.
HEIMILDIR
Oikos 64. 352–364.
7. Kristiansen, J. (1995). Silica-scaled chrysophytes from Lake Thingvallavatn,
Iceland. Algological Studies 79. 67–76.
8. Pétur M. Jónasson & Páll Hersteinsson (ritstj.) 2011. Thingvallavatn – A unique
world evolving. A world heritage site. 2. útg. Opna, Reykjavík. 326 bls.
9. Hilmar J. Malmquist, Finnur Ingimarsson, Haraldur Rafn Ingvason, Stefán Már
Stefánsson & Þóra Hrafnsdóttir 2012. Vöktun á lífríki og vatnsgæðum Þing-
vallavatns. Yfirlit yfir fimm fyrstu vöktunarárin 2007–2011 og samanburður við
eldri gögn. Náttúrufræðistofa Kópavogs (Fjölrit nr. 3-2012). 67 bls.
10. Haraldur R. Ingvason, Finnur Ingimarsson, Stefán Már Stefánsson & Kristín
Harðardóttir 2017. Vöktun á lífríki og vatnsgæðum Þingvallavatns. Gagna-
skýrsla fyrir árið 2017. Verkþáttur nr. 2: Lífríki og efna- og eðlisþættir í vatnsbol.
Náttúrufræðistofa Kópavogs (Fjölrit nr. 3-2018). 19 bls.