Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2019, Blaðsíða 47

Náttúrufræðingurinn - 2019, Blaðsíða 47
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags 119 Ritrýnd grein / Peer reviewed TALNINGAR Á MÓFUGLUM Tómas Grétar Gunnarsson og Böðvar Þórisson VÖktuN á BreytiNgum dýrastOfNa er mikilvæg og gefur upplýsingar um ástand vistkerfa og áhrif manna á lífbreytileika, sem fer hnignandi á heimsvísu. Ís- lendingar bera sérstaka ábyrgð á nokkrum stofnum mófugla, þeirra sem eru einkennisdýr í landvistkerfum hérlendis og eru af heimsstofni sem verpur á Íslandi að stórum hluta. Hér segir frá upphafsárum mófuglavöktunar í Rang- árvallasýslu 2011–2018 þar sem fuglar voru taldir árlega á 63 punktum í lok júní. Markmið talninganna er að fylgjast með fjöldabreytingum í tíma svo tengja megi við breytingar á umhverfi og aðrar rannsóknir á líffræði mó- fuglastofna. Svo stuttar tímaraðir gefa takmarkaða innsýn í stofnbreytingar en hér eru aðferðir við mófuglatalningar og mynstur í gögnunum rædd stutt- lega. Sjö tegundir vaðfugla og tvær tegundir spörfugla reyndust algengastar og voru gögn um þær greind frekar. Meðalþéttleiki tegunda fyrir hvert ár var borinn saman við tíðni punkta þar sem tegundir sáust til að kanna hvort mældur þéttleiki tengdist því hvort tegundin fannst á punkti eða ekki. Einnig var kannað hvernig breytingar á fjölda mismunandi tegunda fylgdust að milli ára. Breytingar á fjölda 2011–2018 voru óverulegar nema skógarþresti virtist fjölga nokkuð. Tegundir sem fundust víðar höfðu einnig meiri meðalþéttleika. Hlutfall punkta þar sem tegundir fundust gaf góða mynd af meðalþéttleika flestra tegunda, sem bendir til að hægt sé að vakta áramun á fjölda í stofnum mófugla með einföldum hætti. INNGANGUR Mælingar á stofnbreytingum dýra eru mikilvægar til að vakta stofna og aðrar náttúruauðlindir og eru grunnur að skilningi og öðrum rannsóknum. Slíkar mælingar eru í hjarta vist- fræðinnar og eru stundaðar á plöntu- og dýrastofnum víða um heim. Breytileiki í stofnþéttleika í tíma og rúmi endur- speglar ástand stofna og getur hjálpað við að skýra ástæður breytinga og skipuleggja viðbrögð. Langtímarann- sóknir og vöktun leggja hlutfalls- lega meira til vistfræðiþekkingar og stefnumótunar en styttri rannsóknir og eru þannig sérstaklega verðmætar.1 Íslendingar standa illa í samanburði við aðrar Vestur-Evrópuþjóðir hvað varðar vöktun náttúrunnar enda hefur fjár- munum ekki verið forgangsraðað í slík verkefni. Undantekningar frá því er að finna þar sem augljósir eða meintir fjár- hagslegir hagsmunir eru í húfi, svo sem við vöktun nokkurra nytjastofna sjávar og í tengslum við orkuframleiðslu. Íslensk náttúra er þó um margt einstök á heimsvísu og rík ástæða til að fylgj- ast betur með breytingum á náttúrufari hérlendis.2 Æska landsins og eldvirkni, óvenjuleg staða á straumaskilum í miðju úthafi og einstakir dýrastofnar eru allt þættir sem réttlæta hver um sig að víðtækar mælingar séu gerðar á dýrastofnum og á öðrum lykilþáttum lifandi náttúru, líkt og gert er til að vakta veðurfar og jarðhræringar, enda er náttúran undirstaða búsetu í landinu. Þá ber Íslendingum skylda til að vakta lykilþætti náttúrunnar samkvæmt íslenskum lögum og fjölda alþjóðlegra samninga.3–5 Mófuglar eru alþýðuheiti um hóp fugla sem er áberandi í flestum gerðum opins lands á Íslandi.6,7 Flestir þeirra eru vaðfuglar (Charadrii) en einnig eru nokkrir spörfuglar (Passeriformes) og rjúpa (Lagopus muta) oft talin til mófugla. Í úthaga á Suðurlandi til- heyra yfir 90% talinna fugla aðeins átta tegundum. Þar er þúfutittlingur (Anthus pratensis) langalgengastur en hinir eru sjö algengustu vaðfuglarnir, tjaldur (Haematopus ostralegus), heið- lóa (Pluvialis apricaria), hrossagaukur (Gallinago gallinago), spói (Numenius phaeopus), jaðrakan (Limosa limosa), stelkur (Tringa totanus) og lóuþræll (Calidris alpina).7 Annars staðar á landinu kunna hlutföllin að vera aðeins önnur, tjaldur er til dæmis sjaldgæfari á Norðurlandi en á Suðurlandi.6,8 Stór hluti af heimsstofni sumra þessara vaðfuglategunda verpur á Íslandi og hér finnast sérstakar undirtegundir af þeim flestum.9 Íslendingar hafa skuld- bundið sig til að vernda stofnana með aðild að alþjóðlegum samningum.10 Til að standast þær skuldbindingar þarf að fylgjast með ástandi stofna, greina stofnbreytingar og kanna ástæður þeirra. Mófuglar eru enn fremur ríkj- andi hópur hryggdýra á landi í náttúru Íslands, þeir endurspegla frjósemi og ástand vistkerfa á stórum og smáum svæðum og eru því tilvalinn lífveru- hópur til að vakta.7,11–14
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.