Þjóðmál - 01.03.2020, Blaðsíða 11

ÞJÓÐMÁL Vor 2020 9
Nú ríkir ekkert þegjandi eða annars konar
bann við því að ræða öryggis- og varnarmál
frekar en önnur málefni á vettvangi Norður-
landaráðs. Mikilvægur áfangi á þeirri braut
var útgáfa Stoltenberg-skýrslunnar svonefndu
9. febrúar 2009. Höfundur hennar var Thorvald
Stoltenberg, fyrrverandi utanríkisráðherra
Noregs, og samdi hann skýrsluna í umboði
utanríkisráðherra Norðurlandanna. Þar gerði
hann 13 tillögur um nánara norrænt samstarf
á sviði utanríkis- og öryggismála.
Síðar sama ár var norrænt hermálasamstarf
skipulagsbundið undir heitinu NORDEFCO,
Nordic Defence Cooperation. Stofnsamkomu-
lag samstarfsins var undirritað í nóvember
2009.
NORDEFCO er samstarfsvettvangur en ekki
sameiginleg herstjórn. Samstarfsverkefni eru
ákvörðuð hverju sinni innan ramma
samkomulagsins en framkvæmd
verkefnanna er á hendi hvers ríkis fyrir sig.
Mikilvægt skref til aukins samráðs ríkjanna á
hermálasviðinu var enn stigið fyrir nokkrum
mánuðum þegar komið var upp „öruggu
fjarskiptakerfi“ milli stjórnvalda landanna.
Norrænt samstarf í utanríkis- og öryggis-
málum hefur þróast stig af stigi. Á þeim tíma
sem ofangreindur leiðari var skrifaður datt
þó örugglega engum í hug að tæpri hálfri öld
síðar ættu öll Norðurlandaríkin, hvert um sig,
náið samstarf við Bandaríkjastjórn í varnar-
málum. Þrjú ríkjanna eru í NATO en Svíar og
Finnar eru áfram utan hernaðarbandalaga
með samstarfssamning við NATO og tvíhliða
samninga um varnarmál við Bandaríkjamenn.
Finnar héldu úti öflugum herafla og treystu
alhliða varnarmátt sinn áfram þrátt fyrir
hrun Sovétríkjanna. Svíar skáru hins vegar
herafla sinn niður og lögðu af það sem þeir
kalla „totalförsvar“, allsherjar varnir. Leggja
þeir nú ríka áherslu á að endurreisa hvort
tveggja fyrir utan að hafa stofnað til náins
varnarmála samstarfs við Finna. Á tíma
leiðarans hefði þetta verið óhugsandi vegna
andstöðu Sovétmanna.
IV.
Á vettvangi Norðurlandaráðs greinir menn
eðlilega á um varnarmál eins og önnur mál
en atburður eins og sá sem varð í Stokkhólmi
17. febrúar 1974 gerist ekki við núverandi
aðstæður. Að fjargviðrast á þingi Norður-
landaráðs yfir því þótt ein norræn ríkisstjórn
segi annarri skoðun sína í varnarmálum var
og er stórundarlegt, eða eins og Ingólfur
Jónsson á Hellu, þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins, komst að orði í umræðum um
hneykslið í Stokkhólmi á fundi alþingis 18.
febrúar 1974:
„Árás á Ísland er einnig árás á Norðurlöndin,
og árás á Norðurlöndin er einnig árás á
Ísland. Þess vegna er eðlilegt, að það sé
nokkur samstaða á milli frænda okkar
Norðmanna og Íslendinga. Orðsending sú,
sem íslenska ríkisstj. fékk frá norsku ríkisstj.
á s.l. hausti, hefur verið gerð hér að umtals-
efni. Þessi orðsending hefur ekki verið birt.
Og það hefur verið sagt, að með þessum
orðsendingaskiptum hafi Norðmenn jafnvel
Ingólfur Jónsson (f. 1909-d.1984) var alþingismaður
Rangæinga og síðar Suðurlands 1942-1978 fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn. Hann var viðskipta- og iðnaðarmálaráðherra
1953–1956 og landbúnaðar- og samgöngumálaráðherra
1959–1971.