Þjóðmál - 01.03.2020, Blaðsíða 47

ÞJÓÐMÁL Vor 2020 45
Í stuttu máli eru þrjár stærstu útflutnings-
greinarnar í umtalsverðum vandræðum um
þessar mundir, greinarnar sem skapa mestu
verðmætin fyrir íslenska hagkerfið. Sjávar-
útvegurinn er líklegastur til að taka við sér
þegar horfa fer til betri vegar, áliðnaðurinn
þarf áfram að glíma við óumhverfisvæna
offramleiðslu frá Kína og það er óvíst hvernig
ferðaþjónustan kemst frá þessari stöðu til
skemmri tíma. Til lengri tíma verður ferða-
þjónusta þó áfram burðargrein hér á landi, ef
rétt er haldið á spilunum.
***
Ástandið nú jafnast í raun á við hörmungar.
Einhverjum kann að þykja það heldur stór
orð, miðað við ástandið víða í heiminum þar
sem fólk upplifir hörmungar daglega, svo
sem í Sýrlandi eða í Eflingarríkinu Venesúela.
Nú er það vissulega svo að í hinum vestræna
heimi er enginn farinn að tína mat upp úr
ruslatunnum, en þegar gerð er tilraun til að
slökkva á hagkerfum heimsins líkt og nú
hefur verið gert verða afleiðingarnar slæmar
– bæði til skemmri og lengri tíma. Þegar
Fjölnir ritar þessi orð hefur farsóttin orðið
rúmlega 100 þúsund manns að bana.
Einhverjir hafa talað um stríðsástand í þessu
samhengi. Sú samlíking er ekki alveg úr lausu
lofti gripin. Staðan sem nú er komin upp krefst
innri samstöðu þjóða, viðbrögð ríkisvaldsins
miða að því að bjarga því sem hægt er að
bjarga, það reynir á innri stoðir flestra ríkja og
þannig mætti áfram telja. Ríkisstjórnir margra
landa hafa, af illri nauðsyn, gripið til þess ráðs
að hvetja fólk til að vera sem mest heima,
sett á samkomubann, ferðatakmarkanir og
í sumum ríkjum hefur verið sett á útgöngu-
bann.
Allt hefur þetta töluverð áhrif. Einkaneysla
minnkar, framleiðsla dregst saman, ferða-
lögum fækkar og þannig mætti lengi áfram
telja. Störfum fækkar, kaupmáttur rýrnar sem
síðan hefur enn neikvæðari áhrif á einka-
neyslu – og hringrásin heldur áfram. Atvinnu-
missir í ástandi þar sem lítið er um laus störf
er erfiður öllum þeim sem í honum lenda.
Þá eru ótalin áhrifin sem þetta mun hafa á
heilsufar fólks. Það er ekki síður mikilvægt en
efnahagurinn. Fyrir utan bein áhrif, sem fela í
sér veikindi og dauða, má ætla að álagið sem
nú hefur skapast á heilbrigðiskerfið muni
einhvers staðar einhvern tímann koma niður
á því og skjólstæðingum þess – almenningi.
Læknatímum og minni aðgerðum hefur verið
frestað um óákveðinn tíma, með tilheyrandi
óþægindum og mögulegri fjarveru frá vinnu,
en aðeins er búið að fresta vandanum. Með
öðrum orðum, álagið bíður. Jafnvel þó svo
að okkur takist að hefta útbreiðslu veirunnar
innan fárra mánaða mun álagið á heilbrigðis-
kerfið vara lengur.
***
En hvernig á að bregðast við þessu?
Einhverjir hafa nýtt tækifærið nú til að skipu-
leggja útför hins frjálsa markaðshagkerfis,
kapítalismans. Það skýrist meðal annars af
því hvernig ríki heims hafa brugðist við og
þá sérstaklega í efnahagslegu tilliti. Fjölni
hefur þó þótt það undarlegt að sjá vinstri-
menn úti um allan heim fagna einhvers konar
sigri. En kannski þarf sviðna jörð af brotnum
hagkerfum eftir farsótt fyrir vinstrimenn til
að upplifa einhvers konar sigur sinnar hug-
myndafræði.
Fjölni hefur þó þótt það undarlegt að sjá vinstrimenn úti um allan heim fagna
einhvers konar sigri. En kannski þarf sviðna jörð af brotnum hagkerfum eftir farsótt
fyrir vinstrimenn til að upplifa einhvers konar sigur sinnar hugmyndafræði.