Þjóðmál - 01.03.2020, Blaðsíða 74

72 ÞJÓÐMÁL Vor 2020
Það var því einn kaldan desembermorgun
árið 1919 að Lemeshev lagði af stað til
borgarinnar Tver í næsta nágrenni við Staroye
Knyazevo til að þreyta frumraun sína sem
söngvari. Efnisskráin samanstóð af tveimur
aríum og nokkrum rússneskum þjóðlögum
og nægði, þótt fábrotin væri, til að vinna hug
og hjörtu áhorfenda.
Fjölskylda Lemeshevs var lítt efnum búin og
hafði því ekki ráð á að kosta hann til
háskólanáms. Til þess að láta drauminn
rætast innritaðist hann því í herskóla í Tver
árið 1921, en innan vébanda skólans var lítil
listadeild. Hæfileikar Lemeshevs duldust þó
engum og innan tíðar hlaut hann styrk til
að nema söng við Listaháskólann í Moskvu
og óperustúdíó Bolshoj-leikhússins undir
leiðsögn leikstjórans Stanislavskys.
Lemeshev útskrifaðist 1925 og fékk þegar
samning við Bolshoj-óperuna en aðeins upp
á smærri hlutverk. Hann afréð því að flytja sig
um set og syngja stærri hlutverk við minni
hús, fyrst í Sverdlovsk (nú Jekaterinborg) árið
1926 og síðar í bæði rússnesku óperunni
í Harbin í Kína og loks í Tiblisí í Georgíu.
Lemeshev sneri aftur í Bolshoj-leikhúsið 1931
og söng sem aðaltenór við húsið til 1956
ásamt aðalkeppinauti sínum, Kozlovsky.
Við Bolshoj-óperuna söng Lemeshev öll
helstu rússnesku hlutverkin en hann lét þó
ekki hvað síst að sér kveða í ítölskum og
frönskum hlutverkum. Hér má nefna Alma-
viva greifa í Rakaranum í Sevilla, Alfredo í La
traviata, Greifann af Mantúa í Rígólettó og
Rodolfo í La bohème; enn fremur má tína
til Nadir í Perluköfurum Bizets, Fra Diavolo
í samnefndri óperu Aubers, titilhlutverkið í
Werther eftir Massenet og þó ekki hvað síst
hlutverk Fausts í samnefndu verki Gounods.
Uppistaðan var þó rússnesk hlutverk. Oftast
söng hann hlutverk Lenskís í Évgení Onegin
eftir Tsjaíkovsky, hlutverk sem hann söng
fimm hundruð og einu sinni á sviði, fyrst árið
1927 og í síðasta skipti í tilefni af sjötugs-
afmæli sínu 1972 – þá að undangengnum
þremur hjartaáföllum og með annað lungað
samfallið.
Það er haft fyrir satt að Lemeshev hafi lifað
sig algjörlega inn í hlutverk skáldsins unga
og að einkenni sem Alexander Púshkin léði
Lenskí hafi endurspeglast í fari söngvarans,
það er að segja karakter sem er duttlunga-
fullur, harmrænn og kannski eilítið einfaldur.
Helsti keppinautur Lemeshevs var, eins og
fyrr segir, Ivan Kozlovsky. Þeir voru gjörólíkir
til orðs og æðis; Lemeshev hlédrægur og
fágaður en Kozlovsky meira út á við og þreifst
best á ótakmarkaðri athygli aðdáenda sinna.
Kozlovsky hafði líka betri hæð en Lemeshev
– það var óumdeilt – og ólíkt Kozlovsky átti
Lemeshev átti það til að klikka á viðkvæmum
stöðum þar sem reyndi mikið á háa tónsviðið.
Kozlovsky var líka frægur fyrir alls kyns
sýndarmennsku og var raunar umdeildur.
Breskur gagnrýnandi orðaði það eitt sinn svo
að ein hugsanleg leið til að skipta heiminum
væri á milli aðdáenda og andstæðinga
Kozlovskys og hann átti það sannarlega til að
vera smekklaus – því er ekki að neita – jafnvel
á mælikvarða tíðarandans. Því má líka bæta
við að Kozlovsky var eftirlætissöngvari Stalíns
og eru til ýmsar sögur af samskiptum þeirra.
Stalín átti það til að kalla eftir söngvaranum
á ólíklegustu tímum sólarhringsins og leika
sjálfur undir á píanó þegar Kozlovsky söng.
Vinskapur þeirra varð þó ekki til þess að
Kozlovsky fengi að syngja á Vesturlöndum,
enda kom hann aldrei fram utan Sovét ríkjanna.