Þjóðmál - 01.03.2020, Blaðsíða 17

ÞJÓÐMÁL Vor 2020 15
Hornsteinarnir fimm eru: Hugarfar,
mannauður, fjármagn, umgjörð og
markaðsaðgengi. Undir hverjum hornsteini
voru sett fram markmið um stöðuna árið
2030 og fjölmargar hugmyndir um aðgerðir.
Leiðarljósin 10 snúast um þá nálgun sem
stýrihópurinn mælir með að stjórnvöld hafi
á nýsköpun sem málaflokk, og þau má sjá í
dálki sem fylgir með greininni. Von okkar er
að með þessu móti sé mögulegt að leggja
grundvöll að ákvarðanatöku í málaflokknum
sem nokkuð góð pólitísk sátt geti ríkt um til
langs tíma og þannig verði hægt að tryggja
sæmilega stöðuga undirstöðu í málaflokki
sem er í eðli sínu síbreytilegur.
Síðan stefnan var kynnt hefur verið unnið að
kynningu á innihaldi hennar auk þess sem nú
þegar hafa verið tekin til framkvæmda ýmis
atriði sem lagt var upp með í stefnunni og
aðrar ákvarðanir sem tengjast málaflokknum
hafa tekið mið af þeim grundvallaratriðum
sem þar eru tilgreind. Allt of snemmt er að
leggja mat á árangur af stefnumótunar-
vinnunni eða þeim aðgerðum sem boðaðar
hafa verið á grundvelli hennar. Það er hins
vegar eðlilegt að velta stöðugt fyrir sér
hvernig áherslurnar í stefnumótunarvinnunni
passa við það sem þykir best vera gert í
heiminum.
Í bókinni Boulevard of Broken Dreams
(Breiðstræti brostinna vona) fjallar Josh
Lerner, prófessor við Harvard-háskóla og
einn virtasti sérfræðingur heims um málefni
nýsköpunar, um margvíslegar tilraunir
stjórnvalda víða um heim til þess að efla
nýsköpunar umhverfi. Stærsti lærdómur
bókarinnar felst í því að gera sér grein fyrir
því að þótt til séu fræg dæmi um vel útfærðan
stuðning við nýsköpun hefur stærstur hluti
slíkra tilrauna í gegnum tíðina skilað litlum
eða engum árangri; raunar er ekki óalgengt
að íhlutun hins opinbera í nýsköpunar-
umhverfið reynist á endanum vera beinlínis
skaðlegt.
Þegar stýrihópur um mótun nýsköpunar-
stefnu fór af stað með vinnu sína haustið
2018 var sérstök áhersla á að hafa hugfastar
þær villigötur sem slík stefnu mótun getur
ratað í og reyna með öllum mætti að forðast
þær. Einkum og sér í lagi var lögð áhersla á
að stefnumótunin færi ekki offari í útbelgdu
sjálfstrausti um hver þróun atvinnulífs yrði
í framtíðinni, heldur að einblína á leiðir til
þess að skapa hugviti og framkvæmdagleði
skapandi einstaklinga frjósaman farveg til
framkvæmda.
Í þessu yfirliti eru skoðaðar tólf þumalfingurs-
reglur sem Lerner setur fram í síðasta kafla
bókar sinnar um hvað þurfi að hafa í huga til
þess að auka líkur á því að opinber inngrip
í nýsköpunarumhverfið skili árangri. Vert
er að hafa í huga að auðmýkt gagnvart
viðfangsefninu er mikilvæg; alls kyns atriði
sem engin leið er að hafa stjórn á geta ráðið
úrslitum um árangur. Hér gildir það, eins
og á skurðstofum, að mikilvægara er að
„sjúklingurinn“ nái bata en að „aðgerðin
heppnist“. Stjórnvöld sem gera allt sem hægt
er af algjörri skynsemi geta nefnilega ekki
verið algjörlega örugg um að árangur náist,
og stjórnvöld sem enga áherslu leggja á
nýsköpunarumhverfið geta dottið í lukku-
pottinn og fylgst aðgerðalaus með blómlegu
umhverfi sprota- og nýsköpunarstarfs verða
til án síns atbeina. Eins og í svo mörgum
öðrum flóknum viðfangsefnum getur verið
mjög erfitt að tryggja að góður árangur náist.
Ofan á þessar flækjur bætist sú staðreynd að
mótun og þroski góðs nýsköpunarumhverfis
tekur langan tíma; og því gildir oftast nær
að þeir stjórnmálamenn sem fyrstir kveikja
eldana þurfi að sætta sig við að fylgjast með
öðrum njóta þeirra, jafnvel pólitískum and-
stæðingum sínum. En það er auðvitað algjört
smáatriði í samhengi hlutanna.
Í þessari grein skoðum við þumalfingurs-
reglur Lerners og fjöllum stuttlega um hverja
og eina og reynum að leggja mat á það hvort
nýsköpunarstefnan sé í samræmi við þær
ráðleggingar.