Þjóðmál - 01.03.2020, Blaðsíða 95

ÞJÓÐMÁL Vor 2020 93
Fjölbreytileikaboðskapurinn er því
yfirborðs kenndur því hann skiptir bara út
ytri einsleitni og innri fjölbreytileika fyrir
ytri fjölbreytileika og innri einsleitni. Fjöl-
breytileikinn er með öðrum orðum af hinu
góða svo lengi sem allir hugsa eins og hafa
meðtekið og tileinkað sér doxu hins nýja
samfélagsmódels. Hinum sýnir hið nýja sam-
félag, sem stærir sig þó af meintu umburðar-
lyndi sínu, engan skilning. Þegar öllu er á
botninn hvolft býr einstaklingssamfélagið,
sem hófst á uppreisn gegn yfirvaldi og hvers
kyns menningarlegri „skilyrðingu“, bara til
aðra tegund „skilyrðingar“ byggða á valdi,
sem getur ekki gert trúverðugt tilkall til að
vera réttmætari en sú sem hún ruddi úr vegi.
Þá eru ótalin þau umfangsmiklu afskipti hins
opinbera af ákvörðunum og ráðstöfunum
einkaaðila sem réttlætt eru í nafni „jafnréttis“
og baráttunnar gegn „mismunun“. En
í glímunni við þyngdarafl menningar-
mismunarins er grunnregla hins frjálslynda
samfélags um jafnan rétt þegnanna lögð
til hliðar í þágu ýmiss konar „jákvæðrar“
mismununar – eins og það heitir á orwellísku
máli nýja samfélagsins.
Rökréttur endapunktur þessarar nýju sam-
félagsgerðar virðist því marka endalok ekki
aðeins þjóðríkisins, heldur einnig frjálslyndrar
samfélagsgerðar, með þeirri aðgreiningu
milli ríkisvaldsins og hins borgaralega
samfélags sem einkennir hana. Eitt megin-
einkenni alræðisríkja er einmitt skorturinn á
þessari aðgreiningu; í slíkum ríkjum viður-
kennir ríkisvaldið engin takmörk á valdi sínu.
Upphafning ótakmarkaðs sjálfsforræðis
einstaklingsins og leitarinnar að hinu
„raunverulega sjálfi“ er firra, því það sem
róttæklingar kalla „menningarlega innrætingu“
er bara eðlileg miðlun menningar og
samansafnaðrar visku samfélagsins. Leitin að
„algjörri frelsun“ einstaklingsins þýðir í raun
annaðhvort stjórnleysi eða alræði, sem er
einmitt tvennt af því sem einkennir í auknum
mæli vestrænt samfélag.
Sagnfræðingurinn Christopher Clark kaus að
gefa bók sinni um fyrri heimsstyrjöldina, sem
markaði upphaf þessarar löngu og öfgafullu
tuttugustu aldar, titilinn Svefngenglarnir,
til að undirstrika þá hugmynd, að þeir sem
héldu um stjórnartaumana í Evrópu hefðu
gengið líkt og í svefni inn í stríð sem enginn
hefði gert sér grein fyrir hvaða afleiðingar
hefði. Á sama hátt má segja að í þeirri
geðshræringu sem fylgdi falli ástsæls forseta
hafi Bandaríkjamenn hrasað inn í heim sem
þeir höfðu ekki heldur fyllilega gert sér
grein fyrir hvað fæli í sér; og í kapphlaupinu
frá þjóðríkinu inn í heim fjölmenningar- og
einstaklingssamfélagsins má greina svipaða
tilhneigingu til að æða áfram án nægrar
fyrirhyggju eða skýrrar hugmyndar um það
hvert ferðinni er heitið. Eflaust er það ekki
fyrr en öld öfganna lýkur að hægt verður að
vinda ofan af þeim mistökum sem gerð hafa
verið og hefja endurreisn frjálslynds sam-
félags sem byggt er á skynsemi og hófsemd.
Líklega er það þó hendingu háð hvort
eitthvað stendur eftir af vestrænni menningu
að henni lokinni.
Höfundur er fyrrverandi nemandi franska
stjórnsýsluskólans.