Þjóðmál - 01.03.2020, Blaðsíða 92

90 ÞJÓÐMÁL Vor 2020
Eitt er þó nýtt; sú róttæka afstæðishyggja sem
einkennir vestræna einstaklingssamfélagið er
einsdæmi í heiminum. Iðnvæddar Asíuþjóðir
hafa ekki fetað sömu braut; Japanir og Suður-
Kóreumenn halda í heiðri sína eigin menningu
og hafa forðast að taka við miklum fjölda
innflytjenda. Kínverjar vinna kerfisbundið að
hagsmunum Han-meirihlutans og treysta tök
sín á Nýju landsvæðunum og í Tíbet. Í ríkjum
múslima virðist ekki ríkja vafi um það hvaða
menning ræður ríkjum. Þannig er bann
Múhameðs spámanns við því að trúleysingjar
hafi búsetu í nágrenni Mekka og Medína enn
í gildi og ekki má byggja kirkjur í hinu heilaga
landi íslams. Undir forystu Erdogans forseta
hefur Tyrkland unnið ötullega að hagsmunum
íslamskrar trúar og tyrkneskrar þjóðar, þar
á meðal tyrknesku díasporunnar í Vestur-
Evrópu. Öll þessi ríki virðast gera sér skýra
grein fyrir eigin hagsmunum. Það er aðeins
evrópska einstaklings- og fjölmenningar-
samfélagið sem áttar sig ekki lengur á því
fyrir hvað það stendur og á þar með erfitt
með að fóta sig í heiminum.
Í þessu sambandi er áhugavert að huga að
erindi sem Pierre Brochand, fyrrverandi sendi-
herra og yfirmaður frönsku leyni þjónustunnar,
DGSE, hélt á málþingi um málefni innflytjenda
í Res Publica-hugveitunni í París síðasta sumar.
Brochand greinir milli tveggja mismunandi
söguþráða, annars vegar söguþráðar
framfara hyggjunnar, sem ímyndar sér að
rökrétt þróun sögunnar felist í stigvaxandi
breytingu samfélagsins úr samfélagsgerð
sem einkennist af samheldni, einsleitni og
innhverfu yfir í samfélagsgerð sem einkennist
af sívaxandi frelsi, jafnrétti og úthverfu.
Þannig þróist samfélagið úr hinum lokuðu
náttúrulegu samfélögum ættbálka og
fjölskyldu tengsla yfir í hið hálfopna samfélag
þjóðríkisins og þaðan í opna einstaklings-
samfélagið. Hver ný samfélagsgerð verði til
úr þversögnum hinnar fyrri og skilgreini sig í
andstöðu við hana en nái þó aldrei að þurrka
hana alveg út. Þó að þær komi hvor á eftir
annarri í tíma rekist þær þannig á í rúmi.
Það séu þessi átök þeirra sem skilgreini hinn
söguþráðinn, sem hann kallar „söguþráð
atburða“. Því meira sem mismunandi sam-
félagsgerðir blandist á ákveðnum stað og
tíma, þeim mun meiri tilhneigingu hafi þær
til að valda átökum. Söguþráður framfara-
hyggjunnar rekist sífellt á við raunveru-
leikann í söguþræði atburða.
Sú bylgja fólksflutninga frá þriðja heiminum
til Evrópu sem hófst á áttunda áratugnum
hófst einmitt á sama tíma og umskiptin frá
þjóðríkinu yfir í einstaklingssamfélagið áttu
sér stað. Þetta þýddi að verið var að hverfa frá
þeirri ströngu aðlögunarstefnu sem rekin
hafði verið víða í Evrópu. Í staðinn kom
hugmyndin um ótakmarkað sjálfsforræði
einstaklingsins og upphafning fjölbreyti-
leikans, enda tilhugsunin um hvers
konar valdboð og takmörk á sjálfsforræði
einstaklingsins – hvað þá í nafni spilltrar
vestrænnar menningar – nýja samfélaginu
óbærileg. Sem dæmi um hversu mikil stefnu-
breytingin var má nefna að af þeim þremur
milljónum Ítala sem fluttu til Frakklands á
tímum þriðja lýðveldisins (1870-1940) sendu
frönsk stjórnvöld um tvær milljónir til baka
á þeirri forsendu að þær væru ekki nægilega
líklegar til að aðlagast samfélaginu.
En þversögnin er einmitt sú að í stað þess
að tileinka sér lífsmáta einstaklings- og
fjölmenningar samfélagsins endurskapa
innflytjendur bara ýmiss konar náttúruleg
samfélög byggð á fjölskyldu- og ættar-
tengslum, sameiginlegum menningar-
einkennum og tryggð við upprunaríkið.
Þetta birtist með ýmsum hætti, ekki síst í
tilhneigingunni til að giftast innan sam-
félagsins og þeirri áherslu sem lögð er á að
læra tungu og menningu uppruna ríkjanna.
Innflytjendur deila sem sagt upp til hópa alls
ekki róttækri afstæðishyggju einstaklings-
samfélagsins og lifa ekkert sem einstaklingar,
eins og hugmyndafræði þess gerir ráð fyrir,
heldur sem hópar sem „mismuna“ á sama
hátt og meirihlutanum er sífellt brigslað
um að gera. Í tilfelli Frakklands flækir það
að auki málið að margir innflytjendur koma
frá fyrrverandi nýlendunum, sem rekja