Rit Landbúnaðardeildar : B-flokkur - 01.10.1953, Page 5

Inngangur,
Áður fyrr var það fátítt, að íslenzkir fjárbændur létu gemlinga
eiga lömb. Slíkt kom þó fyrir með kind og kind vegna óhappa og endr-
um og eins hleypti einstaka bóndi brút til lambgimbra af ásettu ráði,
í þeirri von, að hagur væri að því. Sú von brást oft, þótt stundum gengi
vel ineð lambgimbrarnar, og þær kæmu flestar upp lömbum. Algengara
var, að vanhöld vildu verða mikil bæði á gemlingunum og lömbum
þeirra, líklega oftast vegna vanfóðrunar að vetrinum og vanhirðu um
sauðburð. Það þótti því víðast litil búmennska að láta gemlinga eiga
lömb. Því var einkum borið við, að þótt stundarhagur gæti verið að því,
þegar allt gengi vel, þá myndi það hefna sín síðar, því þær ær, sem ættu
löinb gemlingar, yrðu yfirleitt þroskaminni en ella, ekki aðeins á öðru
árinu, heldur næðu sér aldrei til fulls, þótt þær yrðu fullorðnar. Þrátt
fyrir rótgróna vantrú bænda á því að láta gemlinga eiga lömb, hefur sá
siður þó farið mjög í vöxt síðustu tvo áratugina, einkum á þeim svæð-
um, þar sem mæðiveikin geisaði. Vegna fjárfækkunar af völdum mæði-
veikinnar og vegna þess, að flestar ær drápust 3—5 vetra gamlar,
freistuðust flestir bændur á mæðiveikisvæðunum til þess að láta geml-
ingana eiga lömb og ná þannig eins fljótt og auðið var arði af hverri
kind. Þetta gafst víðast hvar vel, enda fóru flestir þessara bænda að
fóðra fé sitt mun betur en áður. Bæði áttu þeir auðveldara með það,
þegar fénu fækkaði, því heyskap var víða hægt að halda í sama horfi
og áður, og svo sýndi það sig, að mæðiveikin olli meira afhroði, ef fénu
var sýnt hart, t. d. ef veikum ám var sleppt snemma á vorin, en ef allt
féð var vel alið fram í gróanda. Hin bætta fóðrun og það, að láta geml-
ingana eiga lömb, jók mjög afurðir eftir hverja vetrarfóðraða kind á
mæðiveikisvæðunum. Þessi breytta búskaparaðferð ruddi sér þó lítt til
rúms á þeim svæðum, þar sem fé hefur verið heilbrigt. Þar láta enn fáir
bændur gemlinga eiga lömb og víðast er sauðfé lakar fóðrað á þeim
svæðum, en þar sem bændur breyttu um búskaparlag, meðan þeir bjuggu
við mæðiveikina.
Þar sem fjárskipti hafa verið gerð og bændur hafa aftur fengið
heilbrigðan fjárstofn, halda flestir við þeim upptekna hætti að láta
gemlinga eiga lömb. Samt sem áður er enn deilt um, hvórt það muni
ekki hafa skaðleg áhrif á fjárstofninn, ærnar verði þroskaminni, óþolnar