Saga


Saga - 2016, Blaðsíða 161

Saga - 2016, Blaðsíða 161
Siðræn ögun (e. moral regulation) Hugtakið Siðræn ögun kemur svolítið eins og fleygur inn í umfjöllun dokt- orsefnis um lykilhugtök greiningar. Með því hugtaki er sjónum beint að „áhrifum félagsmótunar og formgerða á hugarfar eða hegðun fólks á hverj- um tíma“, áhrifum sem doktorsefni sér ástæðu til að taka fram að sé ekki með öllu hafnað í greiningu hans (bls. 19). Áhrif þessarar félagsmótunar séu hluti af gagn-kröftum atbeina og andófs einstaklingsins, plússkautið á móti mínusskautinu (eða öfugt): Áherslumunur felst þar með í því að einblína á mótandi áhrif einstak- linga (þ.m.t. undirsáta) á valdaafstæður, og þar með á félagslegt umhverfi þeirra og sögulega þróun, fremur en mótandi forræði stofn- ana, samfélagsvenja og menningarumhverfis á valdaafstæður og sjálfs- vitund einstaklinga eða hópa (bls. 19). Doktorsefni leggur sem fyrr áherslu á tvístefnu í nálgun sinni fremur en ein- stefnu eins og birtist í náskyldum hugtökum á borð við félagslegt taumhald (Peter Berger), sem gefur til kynna einhliða valdbeitingu að ofan. Þvert á móti leggur doktorsefnið áherslu á skyldleika siðrænnar ögunar, skv. skil- greiningu félagsfræðingsins Alan Hunt, við kenningar Michels Foucault um annars vegar valdaafstæður og hins vegar stjórnvaldstækni (fr. gouvernem- entalité). „Siðrænni ögun er ekki beint ofan frá af valdhöfum á hina valda- lausu heldur birtist hún í núningi og togstreitu innan samfélags á milli þeirra ólíku hópa og einstaklinga sem mynda það“ (bls. 23). Þannig er sú siðræna ögun sem í vistarbandinu fólst miðlæg í öðrum meginkafla ritgerðarinnar, „Viðsjárverð vinnuhjú: Húsbóndavald og hvers- dagslegt andóf innan vistarbandsins“. Í huga doktorsefnis var gildi eða hlut- verk vistarskyldunnar fyrir gamla bændasamfélagið margþætt í huga þeirra sem studdu það með ráðum og dáð. Þannig voru röksemdir fyrir þeirri skipan ýmist hagrænar, félagslegar eða siðferðilegar og stundum allt í senn (bls. 82). Ögunarhlutverkið er, að hans mati, þyngst á metunum fyrir rann- sókn á hversdagsandófi vinnuhjúa; þyngra en hið hagræna hlutverk hennar fyrir stjórnvöld og bændur eða hið félagslega hlutverk sem fólst í öryggis- netinu sem skipanin veitti vinnuhjúum, væri allt með feldu. „Til þess að greina andóf vinnuhjúa með fræðilegum hætti“, skrifar doktorsefnið, „þurfa þær kröfur sem vistarskylda gerði til þeirra að vera skýrar og sá tilgangur hennar að skapa dygga samfélagsþegna að vera lesandanum ljós“ (bls. 83). Þannig eru gagnkraftar ögunar og andófs drifafl annars kafla, sem fjallar um hugmyndir um vistarband sem siðræna ögun eins og þær birtust í löggjöf og opinberum umræðum, um rými ögunar og andófs og um helstu flokka andófs undirsáta gegn ögunartilburðum að ofan, óhlýðni, leti, þjófnaði og flótta. Það er mikill styrkur þessarar ritgerðar hvernig þessi fimm greiningar- hugtök vinna saman og byggja upp heildstæða sýn doktorsefnis á viðfangs- andmæli 159 Saga vor 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:09 Page 159
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196

x

Saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Saga
https://timarit.is/publication/775

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.