Saga - 2016, Page 188

blatt, Jean e. Howard, Louis Montrose, Michel Foucault og Pierre Bourdieu
og í því sambandi eiga þessi orð hennar við (bls. 31): „Bókmenntir eru að
einhverju marki spegilmynd af því samfélagi sem þær eru sprottnar úr, en
þær eru jafnframt hluti af þessu samfélagi og geta haft áhrif á það.“ Þetta er
alveg í samræmi við afstöðu nýsöguhyggjunnar og þá viðleitni hennar að
bregða upp mynd af „menningarbundnum skáldskaparfræðum“ (e. cultural
poetics, sbr. bls. 33). Louise Montrose orðaði þetta einu sinni skýrt og skor-
inort í frægri formúlu: „The post-structuralist orientation to history now
emerging in literary studies may be characterized … as a reciprocal concern
with the history of texts and the textuality of history.“ („Professing the
Renaissance: The Poetics and Politics of Culture“, The New Historicism. Ritstj.
H. Aram Vesser (New york, London: Routledge 1998), bls. 20). Þessi gagn-
virki áhugi á sögulegu gildi bókmennta og gildi bókmennta í sögunni
kemur einnig fram í verki Þórunnar en hún hefði mátt fylgja honum betur
eftir.
Í öðru lagi er að nefna spurninguna um það bókmenntasögulega sam-
hengi sem nýsöguhyggjan leitar eftir, þ.e. að bregaðst við text-only aðferðum
afbyggingarinnar með því að setja menningu og bókmenntir aftur í sögulegt
samhengi. Hér hefði verið fróðlegt ef höfundurinn hefði tekið nánar á
nokkrum bókmenntasögulegum atriðum. Þannig hefði mátt spyrja hvert
sambandið sé milli erfiljóða og annarra íslenskra verka á 17. öld, t.d. sálm -
anna sem oft eru nefndir í fyrirsögnum minningarkvæðanna. Hvaða áhrif
höfðu erfiljóð á þróun íslenskra bókmenna á árnýöld? Hvaðan kom þessi
sérstæða bókmenntahefð og hvernig þróaðist hún eftir 17. öldina? Höfund -
ur skrifar mikið um rómantíska og nútíma óðfræði og fagurfræði en fremur
lítið um upplýsinguna. Hver er munurinn á minningarkvæðahefð á 17. og
18. öld? Mælskufræði, óðfræði og skáldskapur 17. aldar sækja mikið til
klassískrar fornaldar og það kemur fram í þessum kvæðum á margvíslegan
hátt, eins og höfundurinn gerir ágæta grein fyrir. en hvert er samband þess-
ara erfikvæða við íslenska bókmenntahefð miðalda? eru e.t.v. texta tengsl
milli þessara barokkljóða og hinnar löngu erfikvæðahefðar víkingatímans
og miðalda? Hér mætti t.d. minnast þess hvernig persónulegt samband
skálds við hinn framliðna birtist í kvæðum þess. Í Sonatorreki yrkir egill
Skallagrímsson sig frá sorginni yfir sonamissinum — mætti finna sam -
svaranir við það í þeim erfiljóðum, harmljóðum og huggunarkvæðum sem
hér eru til umfjöllunar? Jón Magnússon, prestur í Laufási við eyjafjörð, orti
til dæmis harmljóð um Magnús son sinn, sem lést þriggja ára gamall, og
dóttur sína Guðrúnu. Gæti þar verið um að ræða sömu tilfinningar og egill
tjáði? einnig má velta hér fyrir sér hvort ekki hefði mátt nýta hugmyndir og
kenningar nýsöguhyggju til að sýna að í bókmenntunum og í almennri
orðræðu var hægt að fara yfir hin félagslegu og menningarlegu mörk. Hefð -
bundin regluskáldskaparfræði á 17. öldinni gerði það að verkum að skáldin
fylgdu skýrum félagslegum og formlegum reglum sem höfðu þannig áhrif
ritdómar186
Saga vor 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:09 Page 186