Strandapósturinn - 01.06.2014, Blaðsíða 50

48
leiði sem vitað er um nálægt þar sem bænhúsið stóð. Í Jarðabók
Árna Magnús sonar og Páls Vídalíns frá 1709 segir svo: „Sumar-
hagar eru á jörðunni yfirfljótanlega og so nær óþarflega víðlendir
og góðir. – Þar hefur fyrrum verið brúkaður lamba- og geld-
fjárupprekstur úr Hrútafirði vestan fram og jafn vel í manna
minnum, en um fjallatoll var óvist nema eftir sam komulagi, og
enn brúka þar nokkrir upprekstur, en hefur dregist í óvana
vegna harðinda og óhægðar fólks.“2 Úr landi Mela voru byggðar
jarðirnar Gilhagi og Grænumýrartunga sem líklega hefur upp-
haflega verið selstaða. Þá er getið um forn býli í landi Mela,
Ormsbæ og Mangatóttir, einnig Loftshús sem er við rætur Geld-
inga fells og dregur nafn sitt af útilegumanni sem hafðist þar við
um einhvern tíma.
Árið 1904 seldi þáverandi bóndi á Melum, Jósep Jónsson,
Bæjar hreppi allt land sunn an Miklagils og þar með býlið Gilhaga.
Sennilega er um að ræða það landsvæði þar sem leyfður var
upprekstur en treglega mun hafa gengið að innheimta hagatolla
og því hafi þessi sala komið til. Eins var ágangur úr öðrum
héruð um talsverður og því kom alltaf fjöldi fjár úr Borgarfirði
og Dölum til réttar á Melum. Það breyttist 1938 með tilkomu
sauðfjárveikivarnagirðinga.
Melar hafa verið í eigu sömu ættar frá því á 17. öld og hafa
flestir bændur þar heitið Jón allt frá Jóni Auðunssyni er bjó á
Melum fyrir 1700. En Jón þessi varð fyrir því árið 1681 að frá
honum var stolið 50 fjár og frá næstu bæjum var einnig stolið
10–12 sauðum á hverjum stað. Jón Auðunsson fékk menn í lið
með sér og eltu þeir þjófinn sem hét Loft ur Sigurðsson, röktu
þeir slóð í nýföllnum snjó og náðu honum austur á Tvídægru
en hann var á leið í Surtshelli. Hafði hann þar í rekstri stórt
hundrað fjár og fimm eða sex hesta undir klyfjum, var það góss
allt stolið sem og hestar og fé. Tóku Hrútfirðingar Loft höndum
og færðu til Magnúsar lögmanns á Reykhólum sem dæmdi hann
til dauða, var hann líflátinn skömmu síðar.
Kunnastur þeirra Jóna sem á Melum hafa búið er Jón Jónsson,
kammerráð og sýslu maður, en hann bjó á Melum 1813–1853.
2 Árni Magnússon og Páll Vídalín. Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns. 7. b.,
Kaupmannahöfn 1940, bls. 455.