Strandapósturinn - 01.06.2014, Side 107

105
páska „þegar svo mikið er hér af hákarlinum ... að þeir éta hver
annan af önglunum“.16 Ekkert var að gert, en þó fékk Ólafur
Ólafsson á Melum í Tré kyllisvík fjóra ríkisdali í verðlaun árið
1790 fyrir að nýta „hið svo nefnda veiðarfæri hákallalóð til slíkrar
veiðar“, nokkuð sem Lúðvík Kristjánsson telur að hafi verið fátítt
í sýslunni, þá og síðar.17
Tilurð gagna getur verið tilviljunum háð og á það við um
skýrsl ur um hákarlsútgerð á Ströndum fyrir miðja 19. öld. Svo-
nefndur „hospitalshlutur“ var lagður á sjávarafla við stofnun holds-
veikraspítala í hverjum landsfjórðungi árið 1652 og skil greind ur
ítarlegar með tilskipun 27. maí 1746 sem ákveðinn hlutur afla
tiltekinn dag. Á Suður- og Vesturlandi var það næsti dagur eftir
krossmessu á vori eða 3. maí.18 Þetta nægði ekki fyrir reksturinn
á Hallbjarnareyri og 30. mars 1821 kvartaði Ísak Bonne sen sýslu-
maður Snæfellsnessýslu við stiftamtmann undan slæmum fjárhag
spítalans. Hann lagði til að hospitalshlutur yrði einnig greiddur
af veiði fugla og „havkalle“, en slíka veiði bar að hans sögn
sjaldnast upp á tilskilda veiðidaga sem hospitalshlutur reikn aðist
af; til dæmis hófst hákarlaveiði ekki fyrr en eftir kross messu
undir Jökli.19 Bjarni Þorsteinsson amtmaður Vestur amts var þá
settur stiftamtmaður og ásamt Geir biskupi Vídalín í stjórn Hall-
bjarnareyrarspítala. Í bréfi til kansellís í Kaup manna höfn 30.
desember 1821 lýstu þeir stuðningi við tillögur Bonnes ens og
tóku fram um „havkalve fangst“ að víða í amtinu væri hún „ei
siælden meget indbringende“. Ekki sáu þeir fyrir sér hvernig
best mætti útfæra þessa tekjustofna og nefndu það eitt að hákarl
væri ekki góð fæða fyrir holdsveikt fólk. Nokkur bréfaskipti urðu
um málið og lausnin kom frá Stefáni Þórarinssyni amtmanni
Norður- og Austuramts. Hann lauk við álitsgerð 14. janúar 1823
og sendi afrit af bréfi sínu til sýslumanna í Norðuramti frá 3. júní
1811. Þar var kveðið á um að hospitalshlutur af hákarli til spít al-
ans í Möðrufelli í Eyjafirði skyldi ákvarðast eftir töflu sem Stefán
hafði útbúið, að virðist að eigin frumkvæði. Af 6–10 hákörlum
átti að gjalda einn pott af lýsi og fimm pund af „virket havkalv“
en tvo potta og tíu pund af 10–20 hákörlum, og svo framvegis.
Til einföldunar gerði Stefán ráð fyrir því að af 16–19 hákörlum
skyldi greiða sem af 20 en væru þeir 11–15 átti að greiða sem af
tíu. Embættismenn í Kaupmannahöfn nýttu sér hugmyndina og