Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2021, Blaðsíða 52

Eins og kom fram hér á undan er mikilvægt að halda frestun þungs
nafnliðar (fþnl) aðgreindri frá umröðun vegna þess að ba-óa með mjög
þungu óbeinu andlagi er sannarlega annars eðlis en dæmi þar sem liðirnir
eru léttir. Engin tilraun var gerð til þess að skipta gögnunum í umröðun
og fþnl fyrir fram en ýmsar leiðir eru eftir sem áður færar til þess að
reyna að meta hlut fþnl í gögnunum.13 Ein leið er að takmarka sig við liði
af ákveðinni þyngd og í töflu 2 er gerð slík tilraun. Þar sem áhugavert getur
verið að skoða umhverfi sérstaklega þar sem báðir liðir eru léttir andspænis
öðrum þyngdarflokkum hafa verið myndaðir þrír flokkar eftir vaxandi
þyngd: 1) bæði andlögin eru létt (1 orð), 2) hvorugt andlaganna er þungt,
þ.e. annað hvort andlagið er létt (1 orð) eða miðlungsþungt (1–3 orð), og
3) óbeint andlag er þungt (4+) eða flókið (=óbeint andlag tekur með sér
aukasetningu, óháð lengd). Síðasti flokkurinn er þá námundun að því að
einangra fþnl; þar er því um að ræða nálgun að fþnl þar sem þyngd er
skilgreind hlutfallslega, þ.e. að beina andlagið sé léttara (í orða fjölda og/
eða formgerðarlega talið) en óbeina andlagið.
BA+ÓA %UMR BA+ÓA % UMR ÓA % UMR
LÉTT LÉTT/MIÐL ÞUNGT/FL
Físl. I 54 37% 159 46% 20 75%
Físl. II 42 24% 165 27% 18 78%
Mísl. 21 5% 98 27% 10 70%
Nísl. 37 3% 105 6% 12 33%
Tafla 2:  Uppskipting á gögnunum eftir þyngd liða. 1) Bæði andlög létt (1 orð),
2) bæði andlög létt eða miðlungsþung (1–3 orð), 3) beint andlag létt/miðlungs-
þungt og óbeint andlag þungt/flókið (4+/aukasetning = fþnl).

Gróf uppskipting á gögnunum eftir orðafjölda liða og/eða formgerðarleg-
um þáttum sýnir að þrátt fyrir að þyngd liða skipti verulegu máli hrekkur
hún skammt ein og sér til þess að skýra þróun í tíma. Jafnvel léttir liðir
Heimir F. Viðarsson52
13 Bolli Magnússon (2019:15) fór þá leið að greina það aðeins sem umröðun þegar
beint andlag er jafnmörg orð eða fleiri en óbeina andlagið en annað sem frestun þungs
nafnliðar. Sú leið hefur það í för með sér að jafnvel dæmi á borð við Jón gaf bókina gamla
manninum eða Jón gaf bókina þessum manni yrði greint sem frestun þungs nafnliðar. Sú
aðferð leiðir að líkindum til ofmats á tíðni fþnl og vanmats á tíðni hefðbundinnar
umröðunar, þó að ég sé sammála Bolla í því að heppilegt geti verið að skilgreina fþnl hlut-
fallslega út frá orðafjölda.