Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2021, Qupperneq 86

-lingur (i-hljóðv.) -lingur (án i-hljóðv.) -legur (án i-hljóðv.) Stofnsamsetning
kettlingur *kattlingur (kattarlegur ef.sam.) kattþrifinn
bæklingur *bóklingur bóklegur bókelskur
sendlingur *sandlingur sandlegur15 sandkassi
Tafla 7:  Samanburður á viðskeyttum orðum og stofnsamsetningum.

Eins tekur viðskeytið -ingur með sér hljóðverpta stofna sem ekki finnast
í stofnsamsetningum, sbr. dæmi eins og ylfingur og tvílembingur.
Erfiðara er hins vegar að skýra tilurð hljóðverpts stofns í viðskeyttum
orðum eins og röndóttur, bröndóttur og brögðóttur, en samsvaranir finnast
í samsetningum með óhljóðverptum stofnum, sbr. randsaumur og t.d. bragð -
góður (reyndar ekki sami uppruni en sams konar víxl).
Dæmin hér að ofan benda til þess að gera verði greinarmun á við skeytt -
um orðum og stofnsamsetningum í sjálfri orðmynduninni og reyndar á ein -
stökum viðskeytum innan viðskeytingarinnar líka.

3.7 Dregið saman
Í þessum kafla hafa verið sýnd ýmis dæmi um stofnsamsetningar með
nafnorðum og lýsingarorðum í fyrri lið sem og dæmi um stofnsamsetn-
ingar með stofnum af öðrum orðflokkum. Óhljóðverptir stofnar í stofn-
samsetningum sýna að stofninn er ekki ákveðin beygingarmynd eins og
hægt er að segja um fyrri liðinn í eignarfallssamsetningum og því er ekki
hægt að merkja hann falli og tölu eins og oftast er hægt í nafnorðum eða
falli, tölu og kyni í lýsingarorðum (sbr. umræðu í 2. kafla). Stofnarnir varð-,
gjaf- og flat- geta ekki staðið einir og sér og það bendir til þess að stofninn
sé ekki yfirborðsmynd og þar af leiðandi ekki merktur beygingarþáttum
(sbr. líka kafla 2.2). Leita verður skýringa á tilurð stofnsins út fyrir beyg-
ingardæmið og í afleiðslu málkerfisins og það er gert í næsta kafla.

4. Hvaðan er stofninn í stofnsamsetningum upprunninn?
4.1 Inngangur
Til þess að komast að uppruna stofnsins í stofnsamsetningum verður sett
fram og rökstudd tilgáta sem gerir ráð fyrir því að stofninn í stofnsam-
setningum sé upprunninn á ákveðnu stigi afleiðslunnar í málkerfinu, í
Þorsteinn G. Indriðason86
15 Ritmálssafn Orðabókar Háskólans (31.5.2021).