Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2021, Síða 108

andi orðstofnar. Ákveðið var að leita orðstofna fyrst og fremst (en þó ekki
eingöngu) í orðabókum fremur en í textasöfnum eða útgáfum, enda hefði
söfnun úr hinum síðarnefndu verið tímafrek og nokkuð flókin og óvíst er
að hún hefði leitt af sér aðrar eða skýrari niðurstöður en leit í orðabókum
gerir.
Fornmálsdæma var leitað í vefútgáfu Ordbog over det norrøne prosa -
sprog (ONP) og nánar í málheildinni Fornrit sem geymir texta 44 forn-
sagna og er aðgengileg til leitar á vefsvæði Stofnunar Árna Magnússonar
í íslenskum fræðum. Leitarviðmót ONP gefur kost á leit með algildisstaf
á undan og eftir leitarstreng. Textadæmi innan hverrar flettu voru skoðuð
vandlega og komu þar stundum í ljós dæmi um aðrar samsetningar en þá
sem skráð var sem uppflettiorð eða um orðarunur sem hugsanlega mætti
greina sem samsett orð.6 Leitað var á sambærilegan hátt í fornritamál-
heildinni.
Fyrir nútímamál var leitað að dæmum í vefútgáfu RMS og nánar í
Markaðri íslenskri málheild (MÍM). Ritmálssafnið hefur að geyma orð og
notkunardæmi úr 1.850 orðteknum textum frá tímabilinu 1540 til loka 20.
aldar og eru textarnir fjölbreyttir að innihaldi, allt frá trúarlegum textum,
skáldsögum, ljóðum og vísindalegum textum til margvíslegra nytjatexta
(sjá Ástu Svavarsdóttur o.fl. 1993:3). Leitarviðmót RMS leyfir leit með
algildisstaf á undan og eftir leitarstreng og var leitað á sama hátt og lýst
var hér að ofan varðandi leit í ONP. Í vissum tilfellum voru dæmi skoðuð
í Risamálheildinni (RMH) sem er aðgengileg á vefsvæði Stofnunar Árna
Magnússonar í íslenskum fræðum.
ONP og RMS eru rafræn orðasöfn með notkunardæmum en MÍM
og RMH eru málheildir með heilum textum. Á orðasöfnum og málheild-
um er ýmis grundvallarmunur, í sambandi við þessa rannsókn ekki síst sá
að í ONP og RMS er leit bundin við flettiorð þó að innan flettna sé oftast
hægt að skoða notkunardæmi um uppflettiorðin. Í MÍM og RMH er
hins vegar leitað að orðadæmum eða röð orða. Þrátt fyrir ákveðna kosti
MÍM og RMH umfram ONP og RMS varðandi leit og gagnaöflun er
leit í þeim fyrrnefndu stundum vanda háð, því að RMH (2019) hefur að
geyma um 1.550 milljónir lesmálsorða og MÍM 25 milljónir lesmálsorða.
Veturliði Óskarsson og Þorsteinn G. Indriðason108
6 Tekið skal fram að það er tilviljun háð hvaða eignarfallseinkunnir koma í ljós við leit
í einmitt þeim flettum sem skoðaðar voru í þessari rannsókn; sambærileg dæmi geta verið
— og eru sjálfsagt — mörg innan annarra flettna, og fleiri er auðvitað víða að finna í fornum
textum þó að þau hafi ekki verið skráð á orðabókarseðla.