Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2021, Page 111

sem dæmin eru sótt í. Það er því ekki vegna þess að þau séu skrifuð sem
eitt orð sem þau eru greind sem samsett orð og skráð sem sérstök flettiorð
í safni orðabókarinnar heldur hafa þau verið metin sem slík af einhverjum
öðrum ástæðum sem höfundum þessarar greinar eru ekki kunnar. Í reynd
virðast flest samsettu orðin sem eru skráð sem flettur í ONP (sbr. (6)) allt
eins geta verið dæmi um fyrirsetta eignarfallseinkunn + nafnorð, þ.e.
samband orða á setningarsviði fremur en samsett orð. Engin örugg dæmi
er að finna um að samsettur fyrri hluti í eignarfalli geti staðið sem sjálf-
stætt orð, þ.e. *fátœkramaðr o.s.frv. Við teljum að það styrki þá hugmynd
okkar að þarna sé fremur um að ræða setningarlið en eiginlegt samsett
orð, enda mætti ætla að þessi orðhluti ætti að geta staðið sjálfstæður ef um
væri að ræða samsett orð. Við getum litið á dæmin um sjúkra- og fátœkra-
í þessu sambandi.11
(7) a. sjúkramannahús: Var hann […] út færðr af musterinu í sjúkra manna
hús (Æv95 303)
b. sjúkramannaspítali: konungr let þar ok gera […] kirkiu […] ok jok
hann ok siukra manna spi[t]ala (AnnFlat 536)
c. sjúkramannastynr: Merkilig rodd af nattvrv ær barna gratr æða
sivkra manna stynr (Gramm³748 36)
(8) a. fátœkramannafé: þat er fatœkra manna fe en æigi þitt (ÓHLeg 56)
b. fátœkramannafjórðungr: Fatækra manna fiorðungr skal takaz af
ollum tiundum (DI 2, 364)
c. fátœkramannaflutningr: umm fiarhalld omaga umm fatækra manna
fluttning (ÁBpx 78)
d. fátœkramannakista: aull wijcari(j)dæme […] skulu skickast til fa tækra
manna kistu (DI 10, 235)
e. fátœkramannapláz: þar fyrir er fatękra manna plaaz, ok þar sækir til
daglega fiǫlði staðar manna (ClarA 21)
f. fátœkramannaspítall: Hann gerdi ok fatækra manna spital ok lagdi
þar til mikla olmusu (MarD635x 954)
Hér er ljóst að ekki liggja að baki samsetningar með *sjúkramaðr eða
*fátœkramaðr, sambærilegar við t.d. sjúkrahús og fátækramál í nútímamáli
sem svo má nota áfram í fleirsamsettum orðum eins og sjúkrahússlæknir
og fátækramálastjórn. Hér eru fremur á ferðinni sjúkr maðr og fátœkr
Eignarfallssamsetningar með sterkum lýsingarorðum í fyrri lið 111
11 Innan sviga eru tilvísanir ONP í þá texta sem dæmin eru sótt í, og má leita þeirra
og nánari upplýsinga um þau (aldur handrita o.s.frv.) á leitarsíðu ONP.