Fréttablaðið - 26.01.2023, Síða 10

Íbúðalánasjóður braut
neytendalánalög
en héraðsdómur og
Landsréttur dæmdu að
lögbrotið skyldi standa
án afleiðinga fyrir
sjóðinn.
Við vonum samt að
þetta stafi af því að
sífellt fleiri leigjendur
þekki til Leigjendaað-
stoðarinnar og leiti sér
aðstoðar.
Kolbrún Arna
Villadsen,
stjórnandi
Leigjendaað­
stoðarinnar
Neytendur
Kærunefnd húsamála
úrskurðaði í fyrra að leigusala
væri óheimilt að innheimta
verðbætur á húsaleigu eftir á,
þrátt fyrir að verðtryggingar-
ákvæði sé í leigusamningi.
Ársskýrsla Leigjendaað-
stoðarinnar kemur út í dag.
Leigjendaaðstoð Neytendasam-
takanna bárust tæp þúsund erindi
á síðasta ári, 82 á mánuði, og fjölgaði
erindum um 12,2 prósent frá árinu
2021.
Fjöldi erinda á mánuði var 72 árið
2021.
Leigjendur eru stærsti hópurinn
sem nýtir sér þjónustu Leigjendaað-
stoðarinnar, eða 84 prósent. Hlut-
fall leigusala er 14 prósent, eða 142
erindi, sem er talsverð aukning frá
árinu 2021 þegar leigusalar voru 11
prósent þeirra sem nýttu sér þjón-
ustuna, eða 95 talsins.
Fyrirspurnum á öðru tungumáli
en íslensku fjölgaði um 87 prósent
milli ára og voru þær 364 í fyrra.
Athygli vekur að f lokkurinn
„riftun“ var með um 17 prósent
fyrirspurna frá þeim sem tala
erlent tungumál en 13 prósent frá
íslenskumælandi árið 2021, en í
fyrra varð mikil fækkun í þessum
málaflokki og taldi hann 11 prósent
fyrir báða hópa.
Á síðasta ári var f lokkurinn
„tryggingar“ um 20 prósent fyrir-
spurna hjá þeim sem tala erlend
tungumál en 13,4 prósent frá
íslenskumælandi. Árið 2021 var
þessi f lokkur um 13 prósent hjá
báðum hópum. Þetta kann að
benda til þess að meira sé um að
neytendum sé neitað um endur-
greiðslu tryggingarfjár. „Við vonum
samt að þetta stafi af því að sífellt
fleiri leigjendur þekki til Leigjenda-
aðstoðarinnar og leiti sér aðstoðar,“
segir Kolbrún Arna Villadsen,
stjórnandi Leigjendaaðstoðarinnar.
Óheimilt að innheimta verðbætur eftir á
Erindum til
Leigjenda­
aðstoðarinnar
fjölgaði um 12,2
prósent milli
ára.
FRÉTTABLAÐIÐ/
VILHELM
Ólafur
Arnarson
olafur
@frettabladid.is
Í skýrslunni er birt reynslusaga
þar sem reyndi á tungumálaerfið-
leika leigjanda og aðstoð Leigj-
endaaðstoðarinnar við gerð kæru
til kærunefndar húsamála.
Málið snerist um að leigusali neit-
aði að endurgreiða tryggingafé upp
á 330 þúsund krónur við skil íbúðar.
Leigjandi hafði leigt hjá leigusala í
rúm þrjú ár og ekki var ágreiningur
um skilin á hinu leigða né neitt er
tengdist þeim, en aftur á móti taldi
leigusali að leigjandi skuldaði um
640 þúsund vegna vangoldinnar
leigu.
Hélt leigusali því eftir tryggingu.
Samkvæmt leigusala kom fram í
leigusamningi að leiga myndi taka
breytingum samkvæmt vísitölu
neysluverðs og væri skuldin til-
komin vegna þessa. Leigjendaað-
stoðin taldi leigusala ekki hafa
heimild til afturvirkrar hækkunar
þar sem hann hafði ekki nýtt sér
hana á leigutíma.
Leigjendaaðstoðin reyndi milli-
göngu í málinu en þar sem leigusali
og lögmaður hans töldu að um lög-
mæta kröfu væri að ræða og eina til-
laga þeirra að málalykt var að lækka
meinta skuld niður í 330 þúsund
krónur ráðlagði Leigjendaaðstoðin
leigjandanum að leggja málið fyrir
kærunefnd húsamála. Sendi leigj-
andi inn kæru sem var vísað frá þar
sem hún barst ekki á íslensku. Í kjöl-
farið aðstoðaði Leigjendaaðstoðin
leigjanda við að útbúa kæruna á
íslensku og var niðurstaða kæru-
nefndarinnar að leigusala bæri að
endurgreiða leigjanda tryggingu að
fullu.
Með þessum úrskurði leikur eng-
inn vafi á því lengur að leigusala er
óheimilt að innheimta verðbætur á
leigu eftir á, þrátt fyrir að verðtrygg-
ingarákvæði sé í leigusamningi.
Kolbrún Arna segir Leigjendaað-
stoðina hafa nýtt sér þjónustu Lang-
uage Line til að málavextir lægju
skýrt fyrir í málinu. Að hennar
sögn eru vísbendingar um að þeir
sem ekki eru íslenskumælandi
þekki síður réttindi sín sem leigj-
endur. Hlutfallslega f leiri erindi
komi á erlendum tungumálum en
íslensku um atriði eins og trygg-
ingar, greiðslu leigu og aðgengi
leigusala, auk þess sem Leigjenda-
aðstoðin hafi oftar milligöngu um
slík erindi. Enn fremur endar mun
hærra hlutfall erinda hjá kærunefnd
húsamála þegar leigjendur eru ekki
íslenskumælandi. n
olafur@frettabladid.is
Í gær fór fram málf lutningur í
Hæstarétti í máli sambúðarfólks
gegn ÍL-sjóði vegna uppgreiðslu-
gjalds sem Íbúðalánasjóður inn-
heimti þegar þau greiddu upp lán
sitt hjá sjóðnum.
Staðfest hefur verið á öllum dóm-
stigum að uppgreiðslugjaldið var
innheimt í trássi við lög um neyt-
endalán vegna þess að í skuldabréfi
var engin skýring á því hvernig fjár-
hæð gjaldsins skyldi reiknuð.
Héraðsdómur komst hins vegar
að þeirri niðurstöðu að brot sjóðs-
ins á lögum um neytendalán skyldu
engar afleiðingar hafa fyrir sjóðinn.
Landsréttur staðfesti þá niðurstöðu.
Hæstiréttur samþykkti að taka
málið fyrir. Bendir það til þess að
réttinum þyki niðurstaðan geta
verið fordæmisgefandi eða haft
verulega samfélagslega þýðingu.
Í f lestum skuldabréfum Íbúða-
lána sjóðs voru skilmálar þar sem
fram kom ákvæði um útreikning
uppgreiðslugjalds og hafa dóm-
stólar komist að þeirri niðurstöðu
að í þeim tilfellum sé innheimta
uppgreiðslugjaldsins lögmæt.
Á tilteknu tímabili vantaði hins
vegar lýsingu á útreikningi upp-
greiðslugjalds í skuldabréf Íbúða-
lána sjóðs og skuldabréfið sem
málið snýst um var einmitt gefið út
á því tímabili.
Við réttarhaldið í gær kom fram
að búið er að stefna ÍL-sjóði í 15 til
17 málum þar sem þennan skilmála
vantar í skuldabréfin.
Einnig kom fram að ÍL-sjóður
viðurkennir að skilmálann vanti
í skuldabréfin en hefur ekki hug-
mynd um hvers vegna svo er, hvern-
ig það gerðist eða yfir hve langt
tímabil skuldabréf sjóðsins voru án
skýringa á útreikningi uppgreiðslu-
gjalds.
Málaferlin hafa nú staðið í á
fjórða ár án þess að ÍL-sjóður hafi
komist til botns í þessu máli.
Að loknum málf lutningi var
málið dómtekið og ætti dómur að
falla innan mánaðar. n
Tekist á um afleiðingar lögbrots
Fram kom í Hæstarétti í gær að ÍL­sjóður getur ekki skýrt út hvers vegna
skuldabréf Íbúðalánasjóðs brutu gegn lögum um neytendalán.
FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
olafur@frettabladid.is
Netglæpir eru vaxandi vandamál
í heiminum og hér á Íslandi förum
við ekki varhluta af því.
Netglæpir hafa kostað samfélagið
1,5 milljarða frá árinu 2017. Fórnar-
lömbin eru einstaklingar, fyrirtæki,
félagasamtök og stofnanir og nemur
tjón þeirra um 300 milljónum á
ári hverju af völdum netglæpa og
-svika.
Þetta er aðeins það tjón sem
tilkynnt hefur verið til lögreglu.
Reikna má með því að tjónið sé
umtalsvert meira. Einstaklingar
hafa tapað 600 milljónum og fyrir-
tæki og félagasamtök 900 millj-
ónum frá 2017.
Netglæpir byggja á því að mis-
nota traust fólks og svíkja af því
fjármuni, aðgang eða upplýsingar.
Helsta vörn fólks felst í því að
treysta ekki í blindni og bregðast
ekki strax við fyrirmælum sem við
fáum send heldur staldra við, „taka
tvær“ og fara í gegnum nokkur skref
áður en ákvarðanir eru teknar varð-
andi háar fjárhæðir og viðkvæmar
upplýsingar.
Á vefsíðunni taktutvaer.is eru góð
ráð til neytenda um það hvernig
best er að vara sig á netinu:
n Skoða vefslóð í hlekk eða þegar
á vefsíðuna er komið. Er slóðin
traust? Eru nöfn eða fyrirmæli
rétt skrifuð?
n Sannreyna greiðsluupplýs­
ingar. Er upphæðin rétt? Er hún í
réttum gjaldmiðli? Er hún að fara
á réttan stað?
n Hafa samband við fyrirtæki eða
stofnanir ef vafi kviknar. Eitt sím­
tal getur sparað háar fjárhæðir.
n Er líklegt að einstaklingurinn,
fyrirtækið eða stofnunin hafi
samband með þeim aðferðum
sem um ræðir?
n Taka tvær mínútur og velta fyrir
sér: Er tilboðið of gott til að vera
satt?
Varúð á netinu
10 fréTTir FRÉTTABLAÐIÐ 26. jAnúAR 2023
fiMMTUDAGUr