Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Page 5


veruleg formbinding umræðna þar sé að öllu leyti af hinu góða.
Finna verður eðlilegt jafnvægi á milli þess markmiðs að skapa
gegnsæi um störf ríkisstjórnarinnar annars vegar og mikilvægi þess
að ráðherrarnir séu ekki heftir í því að ræða opinskátt um mikilvæg
málefni sem nauðsynlegt er að ræða á ríkisstjórnarfundum, sbr. 17.
gr. stjórnarskrárinnar og 2. tölul. 1. mgr. 6. gr. laga nr. 115/2011. Með
þetta í huga er athyglisvert að rýna í forsendur nýlegs dóms Lands­
dóms frá 23. apríl 2012 í máli fyrrverandi forsætisráðherra. Þar er
nokkuð rætt um eðli og tilgang ríkisstjórnarfunda, en ástæða er til
að staldra við þessar forsendur þegar hugað er að framkvæmd 4.
mgr. 7. gr. laga nr. 115/2011 um hljóðritanir á slíkum fundum.
Eins og alkunna er var forsætisráðherrann fyrrverandi m.a.
ákærður og sakfelldur af meirihluta Landsdóms fyrir að hafa látið
undir höfuð leggjast að ræða mikilvæg stjórnarmálefni tengd banka­
hruninu í ríkisstjórn á árinu 2008. Var það talið í andstöðu við 17. gr.
stjórnarskrárinnar, sbr. c­lið 8. gr. laga nr. 4/1963 um ráðherraábyrgð.
Eðli máls samkvæmt gefst ekki tóm á þessum vettvangi til að reifa
forsendur meiri­ og minnihluta Landsdóms í heild sinni. Í forsend­
um meirihlutans er eðli og tilgangur ríkisstjórnarfunda rakin. Þann­
ig segir á bls. 370 að við mat á hvort málefni telst mikilvægt í merk­
ingu 17. gr. stjórnarskrárinnar skipti „öðru fremur máli hversu
miklu það varðar hagsmuni ríkisins og alls almennings að fjallað sé
um mál á fundum ríkisstjórnarinnar, en það [sé] sá vettvangur sem
ráðherrum ber eftir stjórnarskránni að nýta fyrir pólitískt samráð
sín á milli um æðstu stjórn ríkisins og stefnumótun í mikilvægum
málefnum þess“. Þessu til viðbótar segir svo á bls. 383:
Umgjörð [ríkisstjórnarfunda] tekur ekki síst mið af því að á þeim vettvangi
eigi ráðherrar sem æðstu handhafar framkvæmdarvaldsins að geta ráðið
ráðum sínum og rætt mikilvæg málefni í trúnaði og fyrir luktum dyrum,
enda hvílir sem fyrr segir rík skylda á ráðherrum til að skýra ekki frá því,
sem þar kemur fram um slík trúnaðarmál.
Samkvæmt þessu er ljóst að stjórnskipunin gerir beinlínis ráð
fyrir því að ráðherrar nýti ríkisstjórnarfundi til skrafs og ráðagerða
um stefnumótandi málefni í þágu lands og þjóðar. Því verður að
gæta þess að hljóðritanir á slíkum fundum skapi ekki það andrúms­
loft að ráðherrar veigri sér við að ræða þau málefni þar sem sam­
hæfing og samráð á milli þeirra kann að skipta verulegu máli fyrir
rétta úrlausn mála. Nauðsynlegt er því að taka það til gaumgæfi­
legrar athugunar hvort og þá hvernig það fyrirkomulag, sem 4. mgr.
7. gr. laga nr. 115/2011 gerir ráð fyrir, samrýmist eðli og tilgangi ríkis­
stjórnarfunda eins og þeim er nú fyrir komið samkvæmt stjórnar­
skrá og öðrum ákvæðum sömu laga. Upp á það vantaði að nægileg