Saga - 2020, Page 37

hafdís erla hafsteinsdóttir
Landnám kynjasögunnar á Íslandi
Árið 2000 var 38. árgangur Sögu tileinkaður úttekt á íslenskri sagnfræði
við aldamót. Ritstjórar fengu 11 höfunda til að skrifa um ákveðin tíma -
bil eða þemu Íslandssögunnar og hvernig hefði verið fjallað um þau í
íslenskri sagnaritun. Ein af þessum greinum fjallaði um landnám kvenna-
sögunnar og var hún sú fyrsta sem fjallaði skipulega um þessa undir-
grein sagnfræðinnar. Í tilefni af 20 ára afmæli þessara skrifa er hér
þráður inn tekinn upp að nýju en öðru landnámi, landnámi kynjasög-
unnar, skipað í öndvegi. Þó svo að kynjasagan sé skilgetið afkvæmi
kvennasögunnar er mikilvægur munur á þessum tveimur greinum.
Hér verður skoðað hvernig kynjasögulegu sjónarhorni hefur verið beitt
innan íslenskrar sagnfræði og hvernig kvennasaga hefur þróast á Ís -
landi með tilliti til áskorana kynjasögulegra kenninga.
Árið 2000 birtist í tímaritinu Sögu grein eftir Margréti Guðmunds -
dóttur sagnfræðing sem bar titilinn „Landnám kvennasögunnar á
Íslandi“. Greinin var hluti af greinaflokki tímaritsins um stöðu ís -
lenskrar sagnfræði við aldamótin. Í henni var landnám kvennasög-
unnar á Íslandi rakið og í fyrsta skipti fjallað kerfisbundið um stöðu
þessarar (þá) nýju undirgreinar sagnfræðinnar. Síðan þá hefur mikið
vatn runnið til sjávar. Á síðustu 20 árum hefur þeirri fræðigrein sem
Margrét nefndi kvennasögu en er nú oft nefnd kvenna- og kynja saga
vaxið fiskur um hrygg og hún tekið stakkaskiptum hvað varð ar
fræðilegar nálganir og viðfangsefni. Skrif Margrétar voru mikilvægt
framlag til kvennasögu sem var um það bil að festa sig í sessi á Íslandi
og í tilefni 20 ára afmælis þeirra verður þráðurinn nú tekinn upp og
annað landnám tekið til skoðunar en það er landnám kynjasögunnar.
Grein Margrétar sleppti á hálfgerðum vendipunkti í faginu á Íslandi,
annars vegar hvað varðar vöxt og útbreiðslu og hins vegar hvað
varðar fræðilegar nálganir, en segja má að kynjasagan hafi ekki byrjað
að ryðja sér til rúms á Íslandi fyrr en eftir aldamótin 2000.
Í grein sinni tæpti Margrét á kynjasögu án þess að fjalla ítarlega
um hana. Það gætti jafnvel ákveðinnar tortryggni í orðum hennar
þar sem að hún sagði að kynjasaga væri fyrst og fremst aðferð
Saga LVIII:2 (2020), bls. 35–64.
G R E I N A R
Hafdís Erla Hafsteinsdóttir, hahahafdis@gmail.com