Saga - 2020, Side 81

vígður og moldum kastað á Eirík.66 Eftir þetta voru fjögur lík grafin
í reitnum fram til 1921 og voru hin látnu frá Sleðbrjóti, Surtsstöðum,
Hrafnabjörgum og Eyjaseli. Þar á meðal var Sólveig húsfreyja á Sleð -
brjóti. Allar voru jarðirnar norðan Jökulsár.67 Þar með hafði grafreit-
urinn fengið annað hlutverk en eiginlegur heimagrafreitur og var
orðinn eins konar útibú frá kirkjugarðinum í Kirkjubæ. Urðu þessar
aðstæður loks til þess að stofnuð var sérstök sókn með kirkju á
Sleðbrjóti.68
Þessi dæmi sýna að vegalengdir og torfærur hafa valdið því að
sumir bændur hafa verið tilbúnir til að víkja frá aldagömlum venj -
um sem ríkt höfðu um greftrun án þess að hafa fyrir fram tryggt sér
heimild yfirvalda. Með því má líta svo á að þeir hafi efnt til átaka
um útförina.69 Vegna festunnar sem ríkt hafði í þessu efni virðist þó
fleira hafa orðið að koma til en svo praktísk atriði. Þær félags-,
menn ingar- og hugarfarslegu aðstæður sem ríktu meðal íslenskra
bænda á tímabilinu hafa væntanlega styrkt þá í því sjálfstæða fram-
taki sem þeir sýndu á þennan hátt.
Oftar var brugðið á það ráð að jarðsetja heima án leyfis. Stund -
um var þá látið svo heita að grafið hafi verið til bráðabirgða. Sumir
höfðu undirbúið málið vandlega og jafnvel fengið vottorð héraðs -
læknis um að engin sýkingarhætta stafaði af greftruninni. Þannig
sótti Ingibjörg Einarsdóttir ekkja í Bót í Hróarstungu (Kirkju bæjar -
átökin um útförina 79
66 Geir Stefánsson, „Kirkjan og kirkjugarðurinn á Sleðbrjót,“ Múlaþing 21 (1994):
113–114.
67 Sama heimild, 114–115.
68 Sama heimild, 114–118; Björk Ingimundardóttir, Prestaköll, sóknir og prófasts -
dæmi I, 146–147, 150–151.
69 Gera verður ráð fyrir að í gegnum tíðina hafi nokkuð verið um að fólk hafi
verið grafið í óvígðri mold svo sem úr röðum franskra sjómanna sem fórust
við fiskveiðar hér við land. Sumir voru vissulega grafnir í kirkjugörðum, aðrir
í sérstökum grafreitum en margir þar sem auðveldast var að koma því við. Elín
Pálmadóttir, Fransí Biskví: Franskir fiskimenn við Íslandsstrendur: Þriggja alda bar-
áttusaga, 2. útg. aukin og endursk. (Reykjavík: Opna, 2009), 307–320. Þekkt
dæmi er og að Hallvarður Hallsson frá Horni (1723–1799), húsmaður í Skjalda -
bjarnarvík á Ströndum, var grafinn þar í túninu. Flytja þurfti líkið að Árnesi.
Þangað voru tvær dagleiðir á landi og um torfærur að fara og sjóleiðin einnig
torsótt. Heimilið var fámennt og líkflutningurinn því um megn. Einnig var
sagt að ósk Hallvarðs hafi staðið til þessa. Eftirmál urðu af greftrinum þótt ekki
væri líkið grafið upp. Jóhann Hjaltason, „Strandasýsla,“ Árbók Ferðafélags
Íslands MCMLII (1952): 139–140; Guðlaugur Gíslason, Á hjara veraldar: Heimilda -
sögur (Þingeyri: Vestfirska forlagið, 2015), 19, 43–44, 50–51, 61.