Saga - 2020, Page 93

að úr Múlasýslum ræki nú hver umsóknin aðra.108 Þar voru grafreit-
ir orðnir hátt á annan tuginn.
Hér örlaði á nýrri stefnu þótt vilji væri til að gæta góðra stjórn -
sýsluhátta og jafnræðis. Jón Helgason hafði nú nýverið tekið við
biskupsembætti og má eflaust rekja vangaveltur skrifstofustjórans
til afdráttarlausrar stefnu hans. Um haustið komst hreyfing á málið
en þá ritaði Jón Magnússon forsætisráðherra, sem fór einnig með
dóms- og kirkjumál, biskupi bréf sem var svo birt í Stjórnartíðindum.
Þar kom fram að stjórnarráðið væri biskupi sammála um að upp -
taka heimilisgrafreita væri óheppileg bæði frá kirkjulegu og al -
mennu sjónarmiði. Því mætti framvegis ekki búast við að fá leyfi til
að taka upp heimagrafreiti nema sérstakar ástæður væru fyrir
hendi.109
Jón Helgason fylgdi þessari nýju stefnu einarðlega eftir en hann
túlkaði bréfið svo að heimagrafreitir fengjust ekki lengur upp teknir
nema í hreinum undantekningartilvikum og þá vegna vegalengda
og erfiðra líkflutninga. Þá kvaðst hann mundu leggjast gegn öllum
slíkum beiðnum.110 Til dæmis var ekki auðsótt að fá heimild fyrir
heimagrafreit í Hnefilsdal þótt ærnar ástæður gætu virst hafa verið
til staðar en þaðan þurfti að fara yfir Jökulsá á Brú til kirkjunnar í
Hofteigi enda fékkst leyfi að lokum.111 Á þessu aðhaldstímabili var
jarðeigendum í Fagradal við Vopnafjörð einnig synjað um leyfi fyrir
grafreit en þaðan var ein af örfáum umsóknum sem Jón Helgason
treysti sér til að mæla með.112 Þessi breytta stefna stjórnarráðsins
leiddi til að það hafnaði oftar umsóknum auk þess sem þeim stór-
fækkaði. Frá þessari stefnu var svo horfið formlega með nýjum
kirkjugarðalögum 1932. Eftir setningu þeirra var bændum sárasjald-
an synjað um leyfi. Fundist hafa heimildir um að yfirvöld hafi í 14
skipti neitað að veita leyfi, oftast á tímabilinu 1918–1928 eða níu
átökin um útförina 91
108 ÞÍ. Stjórnarráð Íslands, 1. skrifstofa. B/690-1. Bréfasafn. Minnisblað Guð -
mundar Sveinbjörnssonar 1. júní 1917.
109 Stjórnartíðindi 1917 B, 311. Bréfið er mjög samhljóða bréfi kirkju- og kennslu -
málaráðuneytisins til Sjálandsbiskups 27. apríl 1885. Ministerialtidende 1885 A,
55.
110 ÞÍ. Bps. 1994. E/13. Bréfabók 1921–1923. Símskeyti. Biskup til Ólafs Steph -
ensen 18. mars 1922.
111 ÞÍ. Stjórnarráð Íslands, 1. skrifstofa. B/690-1. Bréfasafn. Biskup til stjórnar-
ráðsins 29. maí 1917.
112 ÞÍ. Stjórnarráð Íslands, 1. skrifstofa. B/690-1. Bréfasafn. Biskup til stjórnar-
ráðsins 4. febrúar 1921.