Saga - 2020, Page 114

ungis hið síðarnefnda hafi talist refsivert athæfi. Máli sínu til stuðn -
ings bendir hann á að þó svo að hirtingarréttur eiginmanna í mið -
aldalögum hafi verið numinn úr lögum með lögleiðingu Dönsku
laga Kristjáns V. voru engin ákvæði í lögunum sem bönnuðu eigin-
mönnum að berja konur sínar.65 Með því að álykta af þögn heimilda
eins og Thomsen gerir má á sama hátt túlka 4. grein laganna, það er
að eiginkonu væri heimilt að slá mann sinn svo framarlega sem
áverkinn ylli honum ekki skaða. Norski fræðimaðurinn Aksel Kayser
telur að með orðunum um týrannlega meðhöndlun eiginmanna sé
verið að vísa til kúgunar og misbeitingar valds eiginmanna gagn -
vart konum sínum. Líta megi á kæru kvenna og kröfur um skilnað
vegna ofbeldis í hjónabandi sem uppreisn gegn slíkri harðstjórn.66
Þessi merking endurspeglast í ákvæðum hjónabandsgreina Friðriks
II. sem varða skilnað vegna hórs en þar kemur fram að kanna skuli
hvort „tiranni“ af hálfu maka sem brotið var gegn sé möguleg ástæða
framhjáhaldsins og gat verið hinum hórseka til málsbóta.67 Eftir
miðja sautjándu öld var farið að þýða hugtakið tiranni sem „harð -
úð“ eða „ofríki“ og gefur það ákveðna vísbendingu um hvernig það
var túlkað hér á landi.68
Meðferð tveggja heimilisofbeldismála á nítjándu öld
Óskýrleiki fyrrgreindra ákvæða er lúta að samskiptum hjóna og
verknaður sem þar fellur undir sem saknæmt athæfi bendir til að
þau hafi verið túlkunaratriði í höndum dómara. Af viðbrögðum
Eggerts Briem sýslumanns í Eyjafjarðasýslu við kæru Hólmfríðar
Guðmundsdóttur á Eyrarlandi á hendur manni sínum, Jóhanni
bónda Guðmundssyni, árið 1852 að dæma var kinnhestur og högg
á bringu sem hann veitti henni fullgild ástæða til að taka mál hennar
til meðferðar við lögregluréttinn daginn eftir. Aðdragandi þessa
máls var missætti sem varð á milli hjónanna kvöldið áður vegna
mjólkursopa sem Jóhann hafi viljað gefa konu nokkurri að nafni
Geirþrúður Thorarensen. Í kjölfarið varð „ordasinningur“ milli kvenn -
brynja björnsdóttir112
65 Thomsen, „Marital violence in Danish rural society,“ 149. „ … an acceptable
wife beating and a more tyrannical wife battering.“
66 Kayser, „Tyranni i ekteskabet,“ 7.
67 Lovsamling for Island I, 119.
68 Guðs dýrð og sálnanna velferð, 117–118, 247.