Saga - 2020, Síða 126

námskrár í sögu 1999. Sú fyrri bar undirtitilinn „Frá upphafi til
upplýsingar“ og sú síðari „Frá lokum 18. aldar til aldamóta 2000“.
Þar var fyrst og fremst hugsað um að koma sem fyrst út bók þar
sem fléttað væri saman Íslands- og mannkynssögu sem var nýlunda
í námskrá. Bókin hlaut strax gagnrýni sögukennara:
En textinn kom að ýmsu leyti á óvart. Mörgum þeim sögukennara sem
komust þarna [á endurmenntunarnámskeiði þar sem bækurnar voru
kynntar] í fyrsta skipti í kynni við hann fannst hann furðu gamaldags,
lítið fara fyrir því að sagnfræði væri lifandi vísindagrein í stöðugri þró-
un þar sem álitamál væru mörg og spurningar enn fleiri. Vissulega
væri greinilegt að höfundar nálguðust viðfangsefni sitt á mismunandi
hátt en þegar á heildina væri litið minnti fátt á að um glænýtt námsefni
handa framhaldsskólanemendum væri að ræða.1
Skemmst er frá því að segja að nú, 20 árum síðar þegar endur skoð -
uð útgáfa síðari bókarinnar birtist sem rafbók, hefur ekkert breyst. Í
þessari nýju bók hefur ekki verið vikið frá einföldustu og hefð -
bundnustu leiðinni, að safna saman staðreyndum og þjappa þeim í
samfelldan texta sem skipt er í styttri kafla. Á skrifborðinu mínu við
hlið tölvunnar liggur lúið eintak af Ágripi af mannkynssögu eftir Pál
Melsteð, komið vel á aðra öld. Munurinn á því og hinni glænýju raf-
bók felst ekki í mörgu öðru en myndunum sem prýða þá síðar-
nefndu. Það er gaman að glugga í mannkynssögu Páls en langt er
nú um liðið og kennslubókaútgáfa af því tagi sem hér er til umræðu
er orðin sjaldséð í okkar heimshluta.
Að kynna söguna sem safn staðreynda án þess að víkja að því á
nokkurn hátt hvaðan þessar sögulegu staðreyndir koma eða hvernig
þær voru valdar dregur upp falska mynd af því að sagan lúti eigin
lögmálum og hljóti alltaf að ganga eins og hún gengur í stað þess að
sýna hvernig hún byggist á athöfnum fólks og vali þess við mis-
munandi aðstæður — og hvernig sagnfræðingar túlka það í kjöl -
farið. Fjöldi alþjóðlegra rannsókna sýnir vantrú nemenda gagnvart
því að saga og söguleg þekking sé gagnleg á nokkurn hátt. Þeir átta
sig ekki á mikilvægi sögulegrar þekkingar til að skilja samtímann og
jafnvel horfa til framtíðar. Þetta er raunverulegt vandamál sem þarf
að bregðast við.
súsanna margrét gestsdóttir124
1 Margrét Gestsdóttir, „Aðför eða nauðsynleg endurnýjun,“ Saga 39 (2001), 137–
168.