Saga - 2020, Page 173

áherslan á að draga fram samhljóm fræðanna, sýna hvernig margs konar ólík
vísindi renndu stoðum undir sameiginlegan skilning. Það hafði þá nýskeð
hrikt í hinum hefð bundnu stoðum með deilum um tímasetningu landnáms -
ins og greinasafnið var greinilega andsvar við þeirri atlögu sem Margrét
Hermanns-Auðardóttir hafði gert að sjálfum grundvelli þjóðarsögunnar.
Ekkert af þessu tagi er á ferðinni hér. Landnámi Íslands er greinilega ekki ætlað
að vera heildstæð úttekt á efninu né er þar á ferðinni eindreginn samhljómur.
Öfugt við Um landnám á Íslandi þar sem aðeins ein grein af 14 fjallaði um vitn-
isburð forn rita eru hér tíu greinar af 14 sem flokkast til bókmennta- og
textafræði. Ég tel þar með yfirlits- og samantektargrein Helga Þorlákssonar í
lokin en þó að í henni sé litið út í fleiri horn þá eru Landnámabókarfræðin
þar í brennidepli. Sú grein er raunar meistaralega vel saman sett og bregður
upp heildar sýn á efnið sem eykur gildi bókarinnar mjög.
Það er ákaflega mikilsvert að fá safnað saman á einn stað ólíkum grein-
um eftir ólíka fræðimenn sem allir eru að fjalla um sagnaarfinn um land-
námið. Með því er brugðið upp mynd af því hvar þessi fræði standa nú um
stundir. Þetta eru ekki bara fornfræði heldur beinlínis forn fræði eins og
Sveinbjörn Rafnsson bendir réttilega á í seinni hluta sinnar greinar. Það ligg-
ur samfelldur fræðaþráður, þunnur víða, hlykkjóttur og þvældur, sums
staðar trosnaður og jafnvel með hnútum þar sem hann hefur slitnað, en
samfelldur samt sem áður, alveg aftur frá Kolskeggi og Ara og til þessa rits.
Kynslóð eftir kynslóð hefur haft sama áhugann á landnáminu og sömu
áhyggjurnar og hér koma skýrt fram: um sannleika og kennivald. Hvað er
satt og hvað er fals? Og hverjum ber að taka mark á? Maður getur ekki
annað en fyllst lotningu yfir þeim þunga nið aldanna sem liggur að baki
þeim fræðum sem hér birtast í nútímabúningi. Í greinasafninu eru Pernille
Hermann og Elisabeth Ida Ward fulltrúar hinnar alþjóðlegu, innmúruðu,
akademíu þar sem fólk getur áhyggjulaust velt sér upp úr alls konar skemmti -
legum smáatriðum án þess að eiga á hættu að fulltrúar skattgreiðenda
ryðjist inn á sviðið og heimti skýringar á tilgangi eða erindi. Hinar grein -
arnar eru allar skrifaðar á meiri berangri þar sem fræðimennirnir geta búist
við að norðlenskar alþýðukonur hreki vísindi þeirra í Skírni eins og einn af
höfundum þessa rits hefur kallað yfir sig og Ármann Jakobsson segir frá í
stórskemmtilegri grein. Þarna er næðingssamara, en að því leytinu betra að
það er augljóslega eitthvað í húfi, eitthvað sem skiptir máli og fólki er ekki
sama um. Landnámabók á sér enn stóran og dyggan lesendahóp og hún
hefur ennþá það vægi og þá merkingu fyrir íslenskt samfélag og íslenska
menningu að fólki finnst rannsóknir á henni koma sér við.
Í miðju bókarinnar tróna turnarnir tveir í íslenskum Landnáma bókar -
rannsóknum, Auður Ingvarsdóttir og Sveinbjörn Rafnsson. Þau hafa bæði
gert ítarlegar rannsóknir á textasögu Landnámugerða og er því mikill feng -
ur að framlagi þeirra. Þau birta ekki nýjar niðurstöður í greinum sínum en
það er kærkomið að fá uppfærðar greinargerðir frá þeim sjálfum um rann-
ritdómar 171