Saga - 2020, Page 191

ómaksins vert að gera tilraun til að greina þróunina frá fyrri öldum fram til
grasalækninga nútímans, til að mynda skoða betur það sem rétt er drepið á,
að mjög fáar jurtanna úr gömlu lækningabókunum koma fyrir hjá Birni.
Tveir viðaukar eru til viðbótar um erlendar lækningajurtir og steina úr
gömlu lækningabókunum en lítið úr því unnið, enda segir höfundur um
jurtatalið: „Vegna óvissu um rithátt og breytingar á latneskum fræðiheitum
eru þau ekki færð til nútímahorfs hér, heldur er grasafróðum lesendum
eftir látið að ráða þær „rúnir“ sem torlæsastar eru“ (257). Steinafræðin er úr
því handriti sem höfundur kallar „Hrafnsbók“, AM 194 8vo, en enginn frek-
ari fróðleikur um steinafræði í samhengi lækninga.
Það er ljóst að rit þetta er meingallað um margt. Ótækt er að styðjast við
löngu úreltar meginheimildir á borð við rit Vilmundar Jónssonar og Jóns
Steffensens og láta þau stýra efnistökum. Þau eru vissulega hafsjór af fróð -
leik sem getur gagnast við frumkönnun á viðfangsefnum en þau þarf að
nota með varúð. Megingalli bókarinnar er samhengisleysi og hroðvirkni.
Hún er safn fróðleiksmola án eiginlegrar úrvinnslu. Fræðimenn viða að sér
margvíslegu efni, móta eigin sýn og stefnu gagnvart viðfangsefninu og nýta
til þess heimildir. Þeir umskrifa efnið út frá því, hið raunverulega framlag
til fræðanna er að vinna úr efni, ekki afrita það. Ekki dugar að taka upp
hráar heimildir sem stýra efninu eins og gert er í þessari bók. Því fer oft
fjarri að textinn sé eiginlegur texti höfundar, svo náinn er hann heimildun-
um. Vísanir til þeirra eru ófullnægjandi og of strjálar og gagnlitlar fyrir
fróðleiksfúsa lesendur sem gætu viljað fræðast frekar. Vegna óljósra tilvísana
gefur textinn óbeint til kynna að meira sé en minna af eigin rannsóknum
höfundar þegar yfirlætislega latínuskotnir póstar með sérstæðum fræðaheit-
um koma án tilvísana. yfirleitt eru tilvísanir ónákvæmar og fara stundum
blaðsíðuvillt. Dæmin tilgreind hér um vonda heimildanotkun eru sýnishorn
því fleiri mætti tína til.
Höfundur virðist ekki þekkja kenningar eða greiningaraðferðir hug- og
félagsvísinda síðustu 70 árin. Því er varla vottur af nútímlegri fræðilegri sýn
sem gæti staðið undir vandaðri greiningu. Enginn stuðningur er af nútíma-
legri vísindasögu, hvað þá sögu læknisfræðinnar. Þekkingarfræði læknavís-
inda eins og annarra vísinda er í mikilli deiglu um þessar mundir, ekki síst
í ljósi dýpri heildarhyggju en lengi hefur tíðkast en á þeim vettvangi hefur
bók þessi ekkert að segja.
Viðar Hreinsson
ritdómar 189