Læknaneminn - 01.04.1999, Qupperneq 11

rannsóknir hafa sýnt að áhættuhlutfall ættingja maga-
krabbameinssjúklinga er rúmlega tvöfalt og að konur
hafi umtalsvert hærri áhættu en karlar eða allt að sex-
falda þegar móðir þeirra var með magakrabbamein. Á
síðari árum hafa fundist sameindaerfðafræðilegar
breytingar í völdum fjölskyldum sem styður enn frek-
ar það álit að til sé fjölskyldulægt form af sjúkdómn-
um, þótt þær breytingar sem lýst hefur verið séu mjög
sjaldgæfar og geti aðeins skýrt lítinn hluta maga-
krabbameinstilfella. Erfðarannsóknir á magaæxlum
sýna að litningabrengl er algengt. Yfirtjáning á p53
prótíni sést snemma8 og óstöðugleika (microsatellite
instability) í erfðaefninu hefur verið lýst í allt að
helming magaæxla. Orsakir þess hafa ekki verið
skýrðar á fullnægjandi hátt, né er hlutverk viðgerðar-
ensíma (hMLH 1, hMSH2) nægilega vel rannsakað9.
Athyglisvert er þó að í fjölskyldulægum tilfellum
virðist vera meira um erfðafræðilegan óstöðugleika10.
Tap á arfblendni hefur einnig verið lýst í maga-
krabbameini á svæði BRCAl geni í ungum einstak-
kölluð stúfkrabbamein og eru vond viðureignar
tæknilega vegna breyttrar líffærafræði og innvexti í
t.d. þverristilshengi (mesocolon transversum). Þau
hafa almennt verri horfur15. Sjúklingar í blóðflokki A
eru taldir hafa aukna tíðni á magakrabbameini.
TEGUNDIR
Lauren skipti magakrabbameinum í garnafrumu
(intestinal), dreiffrumu (diffuse) og óvissan (inde-
terminate) flokk16. Þessi einfalda skipting hefur reynst
mjög gagnleg í faraldsfræðilegum rannsóknum.
WHO skipting er einnig notuð í flokkun og er lögð til
grundvallar í TNM kerfinul7. Þar sem nýgengi sjúk-
dómsins er hátt er hlutfallslega mest af garnafrum-
gerð æxlisins. I Finnlandi, sem árið 1965 hafði háa
tíðni, var hlutfallið 53% fyrir garnafrumugerð, 33%
fyrir dreiffrumugerð og óviss gerð var 14%.
Tafla 1. Nýgengi garnafrumu- og dreiffrumukrabbameins (per 100.000 á ári) á íslandi
Ár Karlar Garnafrumugerð Dreiffrumugerð Konur Garnafrumugerð Dreiffrumugerð
1960-69 19.7 4.8 7.1 2.1
1970-79 16.7 3 6.2 1.7
1980-89 12.3 2.8 3.6 2.2
lingum með magakrabbamein" og „Transforming
Growth Factor beta type 11“ viðtaka12. Nýlegar rann-
sóknir hafa bent til truflunar á tjáningu cadherin
prótína, sérstaklega E-cadherin á litningi 16q22.
Prótínfjölskylda þessi er mikilvæg fyrir viðloðun
frumna og utanfrumuefnis og frumutjáskipti. Meðal
annars hefur verið lýst E-cadherin stökkbreytingu í
fjölskyldulægu magakrabbameini" '4. Auk breytinga í
E-cadherini er vel þekkt að magakrabbamein er al-
gengt í krabbameinsheilkennum með þekktum sam-
eindaerfðafræðilegum breytingum. Dæmi um slíkt er
HNPCC (hereditary non polyposis colon cancer) og
Li-Fraumeni heilkennið. Þvf er mikilvægt við skoðun
á fjölskyldulægu magakrabbameini að útiloka að um
þessi vel þekktu en sjaldgæfu heilkennni sé að ræða.
Sjúklingar eftir hlutamagaúrnám (partial
gastrectomy) vegna góðkynja sjúkdóms hafa lægri
tíðni magakrabbameins fyrstu árin á eftir. Eftir 15 ár
er tíðnin hærri en það sem búast má við. Þetta eru
Tafla 1 sýnir hvernig garnafrumugerðinni hefur
fækkað í báðum kynjum á Islandi18. Nokkur munur er
talinn vera á hegðun garnafrumukrabbameins og
dreiffrumukrabbameins19. Garnafrumukrabbamein er
algengast í þýði með háa tíðni, er tengt umhverfis-
þáttum (t.d. H pylori), talið algengara í eldra fólki,
hefur betri horfur, hefur vefjafræðilegar forstigs-
breytingar (metaplasia, dysplasia, cancer in situ) og
meinverpist fremur til lifrar. Dreiffrumukrabbamein
hefur svipaða tíðni í öllum þýðum óháð nýgengi, er
hugsanlega fjölskyldutengt og ungar konur með sjúk-
dóminn hafa frekar dreiffrumutegund. Einnig hefur
það verri horfur, ekki þekktar forstigsbreytingar og
staðbundna útbreiðslu.
ÚTBREIÐSLA-TÍÐNI
Mikill munur er á útbreiðslu magakrabbameins
milli landa og einnig milli hópa í sama landi. Ný-
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1999, 52. árg.
11