Úrval - 01.11.1973, Qupperneq 57

MAÐURINN, SEM VILL EKKI GLEYMA
55
svipu á kvenfangana. Hún verður
að svara fyrir glæpi sína.“ Braun-
steiner var nafn sem hann kannað-
ist ekki við og hann gerði sér litlar
vonir um að komast að nokkru um
hana. En opinberar skýrslur sýndu,
að 15 árum áður hafði Braunstein-
er verið sótt til saka og dæmd til
þriggja ára fangelisvistar fyrir að
pynta kvenfanga í Revensbrúck-
fangabúðunum í Þýskalandi. Hún
hafði þó verið sýknuð af ákærum
varðandi starf hennar við Majdanek
dauðabúðirnar, bar sem meir en
100.000 hurfu sporlaust. Wiesenthal
sneri sér nú til hins víðáttumikla
vinanets síns. Hann aflaði sér fram
burða um gælpsamleg verk Braun-
steiner við Majdanek, frá eftirlif-
endum í Póllandi, ísrael og Júgó-
slavíu. Hann hóf að rekja slóð henn
ar við fangelsið þar sem hún hafði
verið látin laus, og fylgdi henni í
gegnum Austurríki til Þýskalands,
þar sem hún hafði kynnst banda-
rískum byggingaverktaka og gifst
honum. Árið 1963 hafði hún öðiast
bandarískan ríkisborgararétt og bjó
nú í Maspeth í New York ríki. Vit-
andi að hún hefði aldrei getað öðl-
ast ríkisborgararétt án þess að hafa
neitað því að hún hafi nokkru sinni
verið dæmd fyrir glæp, tilkynnti
Wiesenthal niðurstöðurnar banda-
rísku ríkisstjórninni, sem nú er að
reyna að fá henni vísað úr landi
sem óæskilegri manneskiu. Eins og
oft áður hafði hent í Ástralíu og
Þýskalandi, voru margir nágrannar
hennar samúðarfullir og sögðu,
„hún er kvrrlát manneskia, sem
aldrei skiptir sér af öðrum.“ Eigin-
maður hennar mótmælti einnig af
mikilli reiði og sagði, „hafið þið
aldrei heyrt orðtækið, að láta hina
látnu hvíla í friði?“
SPURNING UM SIÐFRÆÐI
Fyrir Wiesenthal geta hvorki hin
ir dauðu né hann hvílt í friði fyrr
en réttlætinu er fullnægt. Þess
vegna heldur hann áfram að skrapa
upplýsingar um Martin Bormann,
yfirráðgjafa Hitlers saman, sem sam
kvæmt sannfæringu Wiesenthal
flúði til S-Ameríku. Af sömu ástæðu
var Franz Stangl að lokum dæmdur
eftir 20 ára leit. Stangl hafði verið
tekinn fastur við lok styrjaldarinn-
ar en slapp og hvarf með konu sinni
og 3 dætrum. Ekkert gerðist þar
til 22. febrúar 1964, þegar tötraleg-
ur og flóttalegur, miðaldra maður
birtist á skrifstofu Wiesenthal. Hann
sagði: „Eg vann við niðurröðun á
skýrslum fyrir Gestapo á stríðsár-
unum. Ég las grein í blaðinu um
þig um daginn og þú sagðir að
Franz Stangl væri eftirlýstur fyrir
stríðsglæpi. Eg veit hvar hann er,
en þú verður að greiða fyrir upp-
lýsingarnar.“ Þeir komu sér saman
að lokum um upphæð, sem svarar
til 600.000 kr„ ef upplýsingarnar
leiddu til handtöku. Ábendingin, að
Stangl ynni í Volkswagen-verk-
smiðjunum í Sao Paulo í Brasilíu
reyndust réttar. Hann lifði þægi-
legu, lítt áberandi lífi í Sao Paúlo
og átti eigið hús, tvo bíla og nokkr
ar byssur. Ættmenni hafði sagt hon
um frá blaðagreininni, þar sem
nafn hans var nefnt, sama greinin
er hafði leitt Gestapomanninn inn
á skrifstofu Wiesenthal. Stangl hafði
engar áhyggjur. Hvað gat valdlaus.