Úrval - 01.11.1973, Qupperneq 103

ÓVINUR VIÐ HLIÐIN
101
Þetta virtist úrvals staður fyrir að-
albækistöð hers. En 9. sept. 1942
hafði það verið yfirgefið.
Frá síðustu dögum ágústmánaðar
hafði Stalingrad verið skotmark í
loftárásum og af stórskotaliði Þjóð
verja, og mikill hluti borgarinnar
lá nú þegar í rústum.
Viku áður höfðu tvö þýzk her-
fylki myndað hálfhring um borg-
ina og voru nú að þokast inn í út-
hverfi hennar.
Þýzkar fallbyssukúlur skullu lát-
laust á víginu í lægðinni. Og fyrir
nokkrum dögum höfðu logar frá
brennandi olíugeymi læst sig þang-
að niður og skilið varðstöðina eftir
sem öskuhrúgu.
Nikita Krúsjeff, sem síðar varð
æðsti maður Sovétríkjanna var þá
pólitískur fulltrúi Stalins í herráði
vígisins.
Tilneyddur af hermönnunum.
hringdi hann til Stalins og tjáði
honum, að tæma þyrfti víeið og
setja upp aðra varðstöð á Volgu-
bökkum hinumegin fljótsins. „Það
er ómögulegt," anzaði Stalin æstur.
„Komist hersveitirnar að raun um,
að yfirmenn hafi flutt aðalstöðvar
út úr Stalingrad, hlýtur borgin að
falla.“
Krúsjeff endurtók aðeins fullyrð-
inau sína. og Stalin muldraði: ,,Þá
bað. ef þú ert viss um að borgin
haldi velli.“
En það var vægast sagt alls ekk-
erf víst. Áður en vígið var yfirgef-
ið talaði Krúsieff við F. Golikov
hershöfðingja og sagði honum að
vera í stöðugu sambandi við 62. her
déild rússneska hersins, einu bar-
áttuhæfu sveitina, sem ennþá varði
Stalingrad fyrir Þjóðverjum.
Galikov náfölnaði. „Skiljið mig
ekki eftir," sagði hann „Leyfið mér
að fara með ykkur. Dómurinn yfir
Stalingrad er fallinn.“
Þrem dögum síðar, 12. sept., flaug
Friederich Paulus, fyrirliði 6. hers-
ins þýzka til Vinnitsa í Ukraínu,
þar sem Hitler hafði stofnað að-
albækistöðvar í bjálkakofa. Hann
sat þar á tali við Foringjann um
stund og ræddi víglínuna við Stal-
ingrad. Borgin hlyti að falla innan
fárra daga.
Paulus þessi var líkt og tákn
hins sígilda þýzka hershöfðingja,
dökkur yfirlitum og glæsilegur, rúm
lega fimmtugur að aldri.
Hann var ólastanlegur að útliti
og klæðaburði, bar hanzka á hönd-
um hvað þá annað, því að hann
forðaðist allt gróm.
Hann skipti sér ekkert af stjórn-
málum en þjálfaði sig þeim mun
betur við sitt starf. Hann leit á
Hitler sem frábæran leiðtoga, og
miðað við sigurför hans um Evrópu
hlaut hann að vera hernaðarlest
ofurmenni. En konan hans var ekki
á sömu skoðun. Vinir hennar köll-
uðu hana Cocu. Hún var af rúm-
enskri aðalsætt, konungborin og fyr
irleit nazistastjórnina af heilum hus.
Og árið 1940, þegar Paulus mað-
ur hennar flutti heim með sér landa
bréf, sem sýndu fyrirhugaða hern-
aðarinnrás í Rússland, mótmælti
Coca kröftuglega slíkum aðgevðum
sem algjöru ranglæti.
„Hvað á eiginlega að verða af
okkur öllum?" spurði hún. „Lifum
við þetta af?“