Náttúrufræðingurinn - 2023, Qupperneq 11

LÝSING ATHUGUNARSVÆÐIS
Mývatn (65°40´N, 17°00´W) er grunnt
og næringarríkt stöðuvatn í Suður-
Þingeyjarsýslu, í 278 m h. y. sjó, og á sér
afrennsli í Laxá. Mývatnssveit er nærri
efri byggðarmörkum. Meðalhiti hvers
mánaðar er á milli 10°C ( júlí) og -4°C
(febrúar) og ársúrkoma um 400 mm. Ýt-
arlegar lýsingar á vistkerfinu má finna
víða í ritum.1, 5, 10, 11 Uppruni vatnsins er
að mestu lindarvatn af um 1.400 km2
eldbrunnu svæði. Stöðugt yfirborðs-
vatn á vatnasviðinu er tæplega 50 km2.
Þar af er Mývatn sjálft 37 km2 en önnur
stöðuvötn og tjarnir um 9 km2. Neðan
við um 2,5 m dýpi hefur botn Mývatns
á síðustu öldum lengst af verið þakinn
teppi af grænþörungum af ættbálkinum
Cladophorales. Það hvarf að mestu
upp úr aldamótunum 2000. Á grunn-
slóð Mývatns og í smærri vötnum eru
háplöntur hins vegar ríkjandi, einkum
nykrur (Potamogeton spp.) og marar
(Myriophyllum spp.). Vatnagróðurinn er
mikilvægt fóður andfugla, og grænþör-
ungateppið er sérlega mikilvægt sem
beður fyrir mýlirfur og krabbadýr, ekki
síst kornátu, en þessar tegundir eru
grundvallarfæða anda og fiska. Ífánan
sem myndar yfirborðslag botnsetsins
er langmest mýflugulirfur af tegund-
inni Tanytarsus gracilentus, sem gera
sér pípur úr silkibundnum setögnum
og lifa á því að sleikja lífrænar leifar
og örverur af yfirborðinu. Starfsemi
þessara mýlirfna er einn aðalstjórn-
þátturinn í fæðuvef vatnasviðsins. Eins
og annars staðar í íslenskum vötnum
eru fisktegundir fáar, hornsíli (Gastero-
steus aculeatus), bleikja (Salvelinus alp-
inus, nokkur afbrigði) og urriði (Salmo
trutta), og í neðri hluta Laxár lax (Salmo
salar). Að meðaltali verpa 10–15 þúsund
pör vatnafugla af um 20 tegundum,
mest kafendur, á Mývatnssvæðinu (2.
tafla). Algengustu tegundirnar eru skúf-
önd (Aythya fuligula), meðalþéttleiki
182 fuglar á km2, og duggönd, 103 á km2.
Helstu tegundir aðrar eru flórgoði (Pod-
iceps auritus), álft, rauðhöfðaönd (Mar-
eca penelope), gargönd (litla gráönd,
Mareca strepera), hrafnsönd (Melanitta
nigra), hávella (Clangula hyemalis), hús-
önd (Bucephala islandica) og toppönd
(Mergus serrator). Auk þessa er á Laxá
mesta þéttbýli straumandar (Histrion-
icus histrionicus) sem um getur. Mývatn
og Laxá eru einnig mikilvægar vetrar-
stöðvar andfugla, einkum húsandar,
stokkandar (Anas platyrhynchos), gul-
andar (Mergus merganser) og álftar, því
að auðar vakir eru bæði í kringum lind-
irnar, við útfallið og á Laxá. Athyglisvert
er að þéttleiki anda á þessum vetrar-
vökum er svipaður og á öllu vatnakerf-
inu að sumri til.
Flórgoði – Horned Grebe. Ljósm./Photo: Daníel Bergmann
99
Ritrýnd grein / Peer reviewed