Milli mála - 2023, Side 23

MILLI MÁLA
Milli mála 15/2/2023 23
eitthvað er Akkillesarhæll
einhvers
etwas ist jemandes
Achillesferse
ser el talón de Aquiles
gráta/skæla krókódílatárum Krokodilstränen weinen/
vergießen
lágrimas de cocodrilo
hafa Damóklesarsverð yfir
höfði sér
das Schwert von Damokles
hängt/schwebt über
jemandem
la espada de Damocles
sagt og gert gesagt, getan dicho y hecho
stinga höfðinu í sandinn den Kopf in den Sand
stecken
esconder la cabeza como
el avestruz
trójuhestur das trojanische Pferd caballo de Troya
úlfur í sauðagæru Wolf in Schafspelz un lobo con piel de oveja
undantekning(in) frá
reglunni
die Ausnahme von der Regel La excepción de la regla
vita (sjá/finna) hvar
skórinn kreppir (að)
wissen wo jemanden der
Schuh drückt
cada uno sabe dónde le
aprieta el zapato
4 .1 .3 . Dæmi um orðasambönd úr mannkynssögu
Mörg orðasambönd tengjast atburðum úr mannkynssögunni allt frá
fornum til nýrri tíma. Hér verður stiklað á stóru.
Orðasambandið höggva á hnútinn merkir ‚losa um erfiða stöðu með
ákvörðun‘. Á spænsku er sagt cortar el nudo gordiano („höggva á
Gordionshnútinn“) og á þýsku den Knoten durchschlagen/lösen. Merking
orðasambandanna í spænsku og þýsku er svipuð eða sú sama og í ís-
lensku: ‚leysa mál af ákveðni og einurð‘. Sagan á bak við orðasam-
bandið er að hluta ævaforn grísk goðsaga. Geir Þórarinsson (2009)
segir að því hafi verið spáð fyrir Frýgíumönnum að konungur þeirra
kæmi í vagni:
Þeir töldu spádóminn hafa ræst þegar Gordíos nokkurn bar að garði í
vagni sínum. Gordíos var umsvifalaust gerður að konungi Frýgíumanna
og nafni borgarinnar breytt í Gordíon. Hann á þá að hafa tileinkað Seifi
vagninn sem æ síðan var að finna á háborg Gordíons. Við vagninn var
festur klafi með miklum hnút sem var talinn vera óleysanlegur.
Það var trú fólks að sá sem gæti leyst hnútinn mikla myndi ríkja yfir
bæði Evrópu og Asíu. Þegar Alexander mikli kom til Gordionsborgar
árið 333 f.Kr. var hann hvattur til að leysa hnútinn. Hann gerði sér
ERLA ERLENDSDÓTTIR OG ODDNÝ G. SVERRISDÓTTIR