Milli mála - 2023, Qupperneq 26

MILLI MÁLA
26 Milli mála 15/2/2023
Tafla 3. Dæmi um orðasambönd úr mannkynssögunni.
Íslenska Þýska Spænska
egg Kólumbusar das Ei von Kolumbus el huevo de Colón
hún snýst nú samt! Und sie bewegt sich doch! Y sin embargo, se mueve
kom, sá og sigraði ich kam, ich sah, ich siegte vine, vi, vencé
koma spánskt fyrir sjónir spanisch vorkommen ---
Róm var ekki byggð á
einum degi
Rom wurde nicht an
einem Tag erbaut
Roma no se hizo en un día
nafli alheimsins der Nabel der Welt el ombligo del mundo
armur laganna der lange Arm des
Gesetzes
el largo brazo de la ley
vera með blátt blóð (í
æðum)
blaues Blut (in den Adern)
haben
tener la sangre azul
hitta naglann á höfuðið den Nagel auf den Kopf
treffen
dar en el clavo
stjórna með harðri hendi mit eiserner Hand/Faust
regieren
gobernar con mano de
hierro
taka við stjórnartaumunum
(halda um stjórnartaum-
ana)
die Zügel (fest) in die
Hand nehmen
tomar/llevar las riendas
(en la mano)
4 .1 .4 . Dæmi um orðasambönd úr bókmenntatextum, þjóðsögum og ævin-
týrum
Undir þessum lið finnast menningarbundin orðasambönd sem má
rekja til þekktra bókmenntaverka eða þjóðsagna og ævintýra sem
hafa verið þýdd á ótal tungumál. Hér, eins og í fyrri tilvikum, liggur
til grundvallar ákveðin þekking á bókmennta-, ævintýra- og þjóð-
sagnaarfi veraldar sem gerir málnotanda kleift að túlka orðasam-
bandið í ræðu og riti. Dobrovol’skij og Piirainen (2018) nefna í þessu
tilfelli eftirfarandi dæmi á ensku: to keep the wolf from the door . Hér er
án efa vísun í ævintýrið um Úlfinn og kiðlingana sjö. Kiðlingunum
hafði verið uppálagt að opna ekki dyrnar að heimilinu því ef úlfurinn
kæmist inn væri hætta á ferðum. Merking orðasambandsins á
íslensku er að ‚bægja frá aðsteðjandi þrengingum eða hættu‘ (ÍNO).
Í myrkri eru allir kettir gráir er á þýsku Bei Nacht sind alle Katzen grau
(‚að nóttu eru allir kettir gráir‘) og á spænsku de noche, todos los gatos son
pardos (‚að nóttu eru allir kettir dökkir‘). Hér er á ferðinni spænskt
MENNING, STAÐHÆTTIR OG SAGA SEM ENDURSPEGLAST Í FÖSTUM ORÐASAMBÖNDUM
Í ÍSLENSKU, SPÆNSKU OG ÞÝSKU
10.33112/millimala.15.2.2