Milli mála - 2023, Side 38

MILLI MÁLA
38 Milli mála 15/2/2023
erfitt er að selja ónýtan bjór, en fyrr á tímum kom oft fyrir að bjór-
bruggun misheppnaðist. Orðasambandið kemur fyrir í textum hjá
Hans Sachs sem uppi var á 16. öld (Röhrich 1982).
4 .2 .3 . Dæmi um menningarbundin orðasambönd í spænsku
Hér á eftir verður gerð grein fyrir nokkrum menningarbundnum
orðasamböndum í spænsku. Fyrst verður litið á orðasambönd sem
spretta af nautaati, þjóðaríþrótt Spánverja. Þá verður augum beint að
ólífuolíu og ólífum en spænsk matargerð er óhugsandi án þessara
hráefna. Síðan verður fjallað um orðasambönd sem tengjast hljóð-
færum á Spáni og hér verður sjónum beint að gítar og kastaníettum.
Nautaat á sér alllanga sögu í ýmsum löndum við Miðjarðarhafið.
Á Spáni er venja að nautaatið fari fram síðdegis á sunnudögum eða á
sérstökum helgidögum og hefst tímabilið yfirleitt í lok marsmánaðar
eða um páskaleytið og lýkur að jafnaði í október. Nautaat er í augum
Spánverja í senn hátíð og listviðburður sem fer yfirleitt fram í nauta-
atshring þar sem nautabanar berjast við villt naut. Nautaatið tekur
um tvær klukkustundir. Því er skipt í þrjá hluta og í hverjum hluta
berst einn nautabani og samstarfsmenn hans við eitt naut. Atið
deilist í þrjár lotur: í fyrstu fara lensuknapar til móts við nautið, þá
koma örvasveinar en þeim er ætlað að koma stuttum fjaðurspjótum
fyrir í herðakambi nautsins. Að lokum stígur sjálfur nautabaninn inn
í nautaatshringinn með rauða dulu og sverð sitt. Hans er að drepa
nautið eftir að hafa egnt það og þreytt með rauðu dulunni. Takist
nautabananum vel upp í viðureign sinni við nautið uppsker hann
húrrahróp (olé) og annað eyra nautsins eða jafnvel bæði, og hafi hann
staðið sig afburðavel þá bætist halinn við (Gunnar Þór Magnússon,
2009).
Nautaat er afar litrík hátíð og af ýmsu sem þar kemur fyrir hafa
sprottið orðasambönd. Luque Durán og Manjón Pozas hafa tekið
saman lista yfir orðasambönd sem eiga rætur í nautaati og skipta þau
hundruðum. Má hér til að mynda nefna cambiar de tercio sem merkir
bókstaflega að „skipta um lotu“ en yfirfærð merking er að ‚breyta um
umræðuefni‘ og jafnvel ‚breyta um starfsvettvang‘. Cortar orejas er
bókstaflega að „skera eyru af [nautinu]“ en er notað í merkingunni að
‚ganga vel í vinnu eða því sem e-r tekur sér fyrir hendur‘, ‚njóta vel-
MENNING, STAÐHÆTTIR OG SAGA SEM ENDURSPEGLAST Í FÖSTUM ORÐASAMBÖNDUM
Í ÍSLENSKU, SPÆNSKU OG ÞÝSKU
10.33112/millimala.15.2.2